Festiwalowa religijność młodzieży

POSZUKIWACZE I RELIGIJNOŚĆ IMPRESARYJNA Religijność młodzieży to religijność "doświadczeniowa". Młodzież nastawiona jest na uczestnictwo, które nie sprowadza się bynajmniej do coniedzielnego rytuału i w miejsce pasywnych form religijności tradycyjnej wybiera postawę aktywną. Tradycyjna religijność "pasywna" sprowadza się do chodzenia do kościoła, biernego przyswajania symboli religijnych, muzyki oraz religijnych "instrukcji" przekazywanych przez hierarchię religijną, kładzie także nacisk na wielokrotnie zupełnie bezmyślne wykonywanie rytuału religijnego. Młodzieżowa religijność "aktywna" znajduje się rzecz jasna w opozycji do tak rozumianej religii tradycyjnej. Jest to religijność "kombinatoryczna" wymagająca własnego zaangażowania w przetwarzanie rytuałów i symboliki religijnej, wymagająca wspólnotowości w miejsce "chodzenia do świątyni". To religijność, która kładzie nacisk na eksploatację nowych mediów, na taniec, na muzykę, na wykorzystanie i ekspresję ciała w ramach ceremonii. Wydarzenia religijne obfitują dziś zatem w chóralne śpiewy na stadionach albo wielkich polach, jak w Lednicy, gdzie gromadzi się młodzież spragniona poczucia wspólnoty i wrażeń. Młodzi Polacy, jak wynika z licznych studiów nad ich religijnością, to także - podobnie jak ich rówieśnicy na Zachodzie - duchowi poszukiwacze. Młodzi wierni zadają dziś sobie pytania: czy da radę odnieść jakoś religię do mojego życia? Co wiara może znaczyć dla mnie? Słowem, z religią dzieje się to, co ze wszystkimi niemal sferami życia w kulturze zachodniej, wkracza tu mianowicie daleko posunięta indywidualizacja, a wraz z nią skupienie na sobie. Religia ma mi pomóc, to ja mam znaleźć w niej ukojenie. Młodzież w kulturze konsumenckiej, począwszy od lat dziewięćdziesiątych ubiegłego stulecia, próbuje szukać odpowiedzi na nurtujące ją pytania natury religijnej na własną rękę, poza obszarami religii zinstytucjonalizowanej. Taka prywatyzacyjna postawa sprzyja powstawaniu rozmaitych hybryd wierzeń religijnych. Sprzyja także powstawaniu czegoś, co można określić mianem religijności przedsiębiorczej albo impresaryjnej. Młodzi ludzie są mianowicie przedsiębiorczy w wynajdywaniu nowych kulturowych przestrzeni, w których kreują swoje ekspresje religijne, bazując na swoim - konsumenckim (innego przecież nie znają) - stylu życia i zainteresowaniach. Widać to wyraźnie podczas spontanicznego przebudowywania tradycyjnych struktur religijnych albo podczas budowania struktur zupełnie nowych. Przykładem są tworzone przez ludzi młodych, coraz liczniejsze zresztą, witryny internetowe poświęcone religii, będące kombinacją wiary katolickiej z zainteresowaniem, jakim darzony jest Internet - jedno z głównych mediów świata konsumpcji. Bez odpowiedzi pozostaje oczywiście pytanie - przynajmniej dla socjologa - co się będzie działo z religią w przyszłości, skoro dzisiejsza młodzież tak zasadniczo zmienia jej oblicze i przekształca ją w kolejną sferę dla ekstatycznej, konsumpcyjnej rozrywki i przestrzeń dla oderwanych od tradycji indywidualnych, duchowych poszukiwań. TOMASZ SZLENDAK Dr hab. Tomasz Szlendak pracuje w Instytucie Socjologii Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu