Misja i powołanie rodziny w Kościele i w świecie współczesnym

CZĘŚĆ I - KOŚCIÓŁ WSŁUCHUJĄCY SIĘ W RODZINĘ

4. Tajemnica stworzenia życia na ziemi napełnia nas zachwytem i zdumieniem. Rodzina oparta na małżeństwie mężczyzny i kobiety jest wspaniałym i niezastąpionym miejscem miłości osobowej, która przekazuje życie. Miłość nie sprowadza się do chwilowej iluzji, miłość nie jest celem samym w sobie, miłość szuka osobowego „ty”, któremu mogłaby się oddać. We wzajemnej obietnicy miłości, w dobrej i złej doli, miłość pragnie ciągłości życia, aż do śmierci. Należy zauważyć iż podstawowe pragnienie, aby zbudować więzi rodzinne oparte na miłości, solidne i międzypokoleniowe jest stałe, niezależnie od granic kulturowych i religijnych oraz od przemian społecznych. W wolności „tak” wypowiedzianego wzajemnie przez mężczyznę i kobietę na całe życie, uobecnia się i staje się udziałem małżonków miłość Boga. Dla wiary katolickiej małżeństwo jest świętym znakiem, w którym skuteczną staje się miłość Boga do swego Kościoła. Rodzina chrześcijańska jest zatem częścią Kościoła przeżywaną jako „Kościół domowy”.

Małżeństwo i życie w małżeństwie nie są rzeczywistością abstrakcyjną, pozostają niedoskonałe i podatne na słabości. Dlatego zawsze konieczna jest wola nawrócenia się, przebaczenia i rozpoczęcia na nowo. W naszej pasterskiej odpowiedzialności niepokoimy się o życie rodzin. Pragniemy wsłuchać się w realia ich życia i wyzwania, jakie stoją przed nimi oraz towarzyszyć im z życzliwym spojrzeniem Ewangelii. Pragniemy dodać im sił i pomóc im zrozumieć ich misję dzisiaj. Pragniemy towarzyszyć im wspaniałomyślnym sercem także w ich troskach, dając im odwagę i nadzieję, które mają swoje źródło w Bożym miłosierdziu.

Rozdział I - Rodzina w kontekście antropologiczno-kulturowym

Kontekst społeczno-kulturowy

5. Otwarci na to, czego od nas żąda Duch Święty, zbliżamy się do współczesnych rodzin, w ich różnorodności, wiedząc, że „Chrystus, nowy Adam, (...) objawia w pełni człowieka samemu człowiekowi” (GS, 22). Kierujemy naszą uwagę na dzisiejsze wyzwania, które wpływają na wiele aspektów życia. Mamy świadomość zasadniczej orientacji zmian antropologiczno-kulturowych, z powodu których ludzie są mniej, niż w przeszłości wspierani przez struktury społeczne w ich życiu uczuciowym i rodzinnym. Z drugiej strony, trzeba również dostrzec rozwój nieokiełznanego indywidualizmu, który wynaturza więzi rodzinne, dając pierwszeństwo idei podmiotu, który buduje się według własnych pragnień, pozbawiając siły wszelkie więzi. Myślimy o matkach i ojcach, dziadkach, braciach i siostrach, o krewnych bliskich i dalekich oraz o więzi pomiędzy dwoma rodzinami, jakie zawiązuje każde małżeństwo. Nie trzeba jednak zapominać o tym, czego doświadczamy w życiu: solidność więzi rodzinnych nadal podtrzymuje wszędzie świat przy życiu. Nadal z wielkim zaangażowaniem troszczy się o godność każdego człowieka - mężczyzny, kobiety i dzieci - grup etnicznych i mniejszości, a także o obronę prawa każdego człowieka by rozwijać się w rodzinie. Ich wierność docenia się wówczas, gdy umacnia się wyraźne przekonanie o wartości życia rodzinnego, przede wszystkim ufając światłu Ewangelii także w różnych kulturach. Zdajemy sobie sprawę z poważnych zmian, do jakich doprowadzają zachodzące obecnie przemiany antropologiczno-kulturowe we wszystkich aspektach życia, ale nadal jesteśmy mocno przekonani, że rodzina jest darem Boga, miejscem w którym objawia On potęgę swojej zbawczej łaski. Także dzisiaj Bóg powołuje mężczyznę i kobietę do małżeństwa, towarzyszy im w ich życiu rodzinnym i daje im siebie jako niewysłowiony dar. To jeden ze znaków czasu, jakie Kościół wezwany jest badać i interpretować „w świetle Ewangelii, tak aby w sposób dostosowany do każdego pokolenia mógł odpowiadać ludziom na odwieczne pytania o sens życia obecnego i przyszłego oraz ich wzajemne relacje. Trzeba bowiem znać i rozumieć świat, w którym żyjemy, jego oczekiwania, jego pragnienia i jego często dramatyczne założenia” (GS, 4).

Kontekst religijny

6. Wiara chrześcijańska jest silna i żywa. W niektórych regionach świata obserwujemy znaczny spadek oddziaływania religijnego w przestrzeni społecznej, która wpływa na życie rodzin. Ta tendencja dąży do zepchnięcia wymiaru religijnego do sfery życia prywatnego i rodzinnego, co grozi utrudnianiem świadectwa i misji rodzin chrześcijańskich w świecie współczesnym. W społeczeństwach wysoko rozwiniętych, ludzie narażeni są na pokładanie całej nadziei w szaleńczym poszukiwaniu sukcesu społecznego i dobrobytu gospodarczego. W innych regionach świata, negatywne skutki niesprawiedliwego światowego ładu gospodarczego prowadzą do form religijności narażonych na ekstremizmy sekciarskie i radykalne. Trzeba też wspomnieć ruchy kierowane fanatyzmem polityczno-religijnym, często wrogie chrześcijaństwu. Tworząc niestabilność a także szerząc chaos i przemoc są one przyczyną wielu bied i cierpień w życiu rodzin. Kościół jest powołany, aby towarzyszyć religijności przeżywanej w rodzinach, aby ją ukierunkować ku sensowi ewangelicznemu.

Przemiany antropologiczne

7. W różnych kulturach, relacje i przynależność są istotnymi wartościami, które kształtują tożsamość osób. Rodzina daje człowiekowi możliwość samorealizacji i przyczynienia się do rozwoju innych w szerszym społeczeństwie. Tożsamość chrześcijańska i kościelna otrzymana w sakramencie Chrztu św. rozkwita w pięknie życia rodzinnego. W dzisiejszym społeczeństwie obserwujemy wiele wyzwań, które pojawiają się w mniejszym lub większym stopniu w różnych częściach świata. W różnych kulturach niemała liczba młodych unika definitywnych zobowiązań w relacjach uczuciowych, i często decydują się żyć z partnerem lub po prostu utrzymywać relacje okazjonalne. Zmniejszająca się liczba urodzeń jest wynikiem różnych czynników, w tym uprzemysłowienia, rewolucji seksualnej, strachu przed przeludnieniem, problemów ekonomicznych, narastania mentalności antykoncepcyjnej i aborcyjnej. Społeczeństwo konsumpcyjne może również zniechęcać ludzi do posiadania dzieci, aby tylko zachować swoją wolność i własny styl życia. Niektórzy katolicy mają trudności, by żyć zgodnie z nauczaniem Kościoła katolickiego na temat małżeństwa i rodziny oraz dostrzec w tym nauczaniu dobroć stwórczego planu Boga względem nich. W niektórych częściach świata liczba małżeństw spada, podczas gdy separacje i rozwody nie są rzadkością.

Sprzeczności kulturalne

8. Warunki kulturowe oddziałujące na rodzinę na dużych obszarach świata ukazują obraz kontrastujący, także pod wpływem mediów. Z jednej strony, małżeństwo i rodzina cieszą się dużym szacunkiem i nadal dominuje pogląd, że rodzina stanowi bezpieczną przystań uczuć najgłębszych i najbardziej satysfakcjonujących. Z drugiej strony, taki obraz ma niekiedy cechy przesadnych oczekiwań a w konsekwencji wygórowanych wzajemnych roszczeń. Napięcia wywołane doprowadzoną do przesady indywidualistyczną kulturą posiadania i przyjemności rodzą w obrębie rodzin sytuacje nietolerancji i agresji. Można również wspomnieć o pewnej wizji feminizmu, oskarżającej macierzyństwo o to, że stanowi pretekst do wykorzystywania kobiet i przeszkodę do ich pełnej realizacji. Odnotowuje się ponadto narastającą tendencję do pojmowania zrodzenia dziecka jedynie jako narzędzia autoafirmacji, które można osiągnąć za pomocą dowolnych środków.

Wyzwanie kulturowe wielkiej wagi wyłania się dziś z owej ideologii „gender”, która zaprzecza różnicy i naturalnej komplementarności mężczyzny i kobiety. Ukazuje ona społeczeństwo bez różnic płciowych i banalizuje podstawy antropologiczne rodziny. Ideologia ta wprowadza projekty edukacyjne i wytyczne legislacyjne promujące tożsamość osobistą i związki emocjonalne w całkowitym oderwaniu od różnic biologicznych między mężczyzną a kobietą. Tożsamość człowieka jest zdana na indywidualistyczny wybór, która może się również z czasem zmieniać. W oczach wiary, różnica płciowa między osobami nosi w sobie obraz i podobieństwo Boga (Rdz 1,26-27). „Mówi nam to, że nie tylko mężczyzna jako taki jest obrazem Boga, nie tylko kobieta jako taka jest obrazem Boga, lecz również mężczyzna i kobieta jako para są obrazem Boga. Różnica między mężczyzną i kobietą nie służy przeciwstawieniu ani podporządkowaniu, lecz jedności i prokreacji, również na obraz i podobieństwo Boga (...) Możemy powiedzieć, że bez wzajemnego ubogacania się w tej relacji — w myśli i w działaniu, w uczuciach i w pracy, również w wierze — dwoje nie może nawet w pełni zrozumieć, co to znaczy być mężczyzną i kobietą. Dzisiejsza nowoczesna kultura otworzyła nowe przestrzenie, nowe typy wolności i nowe głębie pozwalające wzbogacić rozumienie tej różnicy. Wprowadziła jednak także wiele wątpliwości i wiele sceptycyzmu (...). Usunięcie różnicy (...) stwarza bowiem problem, a nie przynosi rozwiązanie” (Franciszek, Audiencja ogólna, 15 kwietnia 2015).

Konflikty i napięcia społeczne

9. Jakość uczuciowa i duchowa życia rodzinnego jest poważnie zagrożona przez mnożenie się konfliktów, zubożenie zasobów, przez procesy migracyjne. Okrutne prześladowania religijne, zwłaszcza rodzin chrześcijańskich niszczą całe obszary naszej planety, tworząc ruchy imigracyjne i ogromne fale uchodźców, które wywierają duży nacisk na zdolności krajów przyjęcia. Doświadczane w ten sposób rodziny są bardzo często zmuszane do wykorzenienia i doprowadzone na próg rozpadu. Wierność chrześcijan względem swej wiary, ich cierpliwość i przywiązanie do krajów pochodzenia są pod każdym względem godne podziwu. Wysiłki wszystkich przywódców politycznych i religijnych by upowszechniać i chronić kulturę praw człowieka są jeszcze niewystarczające. Trzeba również respektować wolność sumienia i krzewić harmonijne współistnienie między wszystkimi obywatelami w oparciu o prawa obywatelskie, równość i sprawiedliwość. Ciężar nieuczciwej polityki gospodarczej i społecznej, nawet w społeczeństwach dobrobytu, wywiera poważny wpływ na utrzymanie dzieci, opiekę nad chorymi i starszymi. Uzależnienie od alkoholu, narkotyków czy hazardu jest niekiedy wyrazem tych sprzeczności społecznych i trudności jakie z tego wynikają dla życia rodzin. Zgromadzenie bogactwa w rękach nielicznych i trwonienie środków przeznaczonych na projekty rodzinne, pogłębiają w wielu regionach świata zubożenie rodzin.

Kruchość i siła rodziny

10. Rodzina, podstawowa wspólnota ludzka, w dzisiejszym kryzysie kulturowym i społecznym boleśnie odczuwa swoje osłabienie i kruchość. Niemniej jednak ukazuje, że może znaleźć w sobie odwagę, aby stawić czoło nieadekwatności i niewydolności instytucji odnośnie do formacji osoby, jakości więzi społecznej, opieki nad osobami najsłabszymi. Zatem szczególnie konieczne jest docenienie prawdziwej siły rodziny, aby móc wspierać jej kruchość. Siła ta tkwi zasadniczo w tym, że rodzina jest zdolna kochać i uczyć miłości. Niezależnie od tego, jak dana rodzina może być poraniona, zawsze może się ona rozwijać wychodząc od miłości.