Opublikowano dokumenty polskiej dyplomacji sprzed II wojny

Książkę, stanowiącą uzupełnienie wydawanej przez Instytut serii "Polskie Dokumenty Dyplomatyczne", zaprezentowano w poniedziałek w Warszawie. Opowiadali o niej na konferencji prasowej dyrektor PISM dr Sławomir Dębski i redaktor naczelny serii, historyk, prof. Włodzimierz Borodziej.

Publikacja pt. "Polish Documents on Foreign Policy (1938-1939)" w ciągu najbliższych dni ma trafić do księgarń. Zgromadzono w niej wybrane dokumenty polskiej dyplomacji z okresu od 24 października 1938 r. do 30 września 1939 r.

Jak wyjaśnił dr Dębski, anglojęzyczny tom adresowany jest przede wszystkim do odbiorcy zagranicznego. "Chcemy zaprezentować te dokumenty m.in. zagranicznym historykom, przedstawić polski punkt widzenia na genezę wybuchu II wojny światowej, to, jakimi kryteriami kierowały się polskie władze, podejmując decyzję o kierunku swojej polityki zagranicznej w absolutnie dramatycznej sytuacji ostatnich miesięcy pokoju. Chcemy, by badacze na całym świecie mogli te dokumenty wykorzystywać w swoich badaniach i żeby lepiej rozumieli polskie racje" - powiedział.

Prof. Włodzimierz Borodziej mówiąc o okresie, którego dotyczy publikacja, tłumaczył: "24 października 1938 r. polski ambasador w Berlinie Józef Lipski zostaje wezwany przez ministra spraw zagranicznych Rzeszy, który przedkłada mu ofertę tzw. rozwiązania całościowego. Pod tym pojęciem ukrywa się Anschluss Gdańska, przyłączenie go do Rzeszy, budowa eksterytorialnej autostrady łączącej Rzeszę właściwą z Prusami Wschodnimi przez polskie Pomorze, a także pogodzenie się z miejscem Polski jako wasala III Rzeszy".

"Od tej rozmowy Joachima von Ribbentropa z Lipskim, od niemieckiej propozycji nowego ułożenia stosunków, rozpoczyna się nowy etap w historii Europy i w historii dyplomacji polskiej - to jest ten moment, gdy w Warszawie Józef Beck i inni zaczynają zdawać sobie sprawę, że coś się dzieje zupełnie niezgodnie z wcześniejszymi oczekiwaniami. W książce staramy się zaprezentować to, jak w Warszawie - w okresie narastającego napięcia, a potem już bardzo dramatycznych tygodni, zwłaszcza sierpnia - myślano o tym zagrożeniu" - powiedział historyk. Zbiór zamyka data 30 września 1939 r., gdy powołano rząd polski na uchodźstwie.

Wśród licznych zgromadzonych dokumentów są np. sporządzone w listopadzie 1938 r. raporty Józefa Lipskiego na temat relacji polsko-niemieckich i kierunków niemieckiej polityki zagranicznej oraz depesza z 31 sierpnia 1939 r., skierowana do polskiego ministra spraw zagranicznych, w której Lipski opisuje swą rozmowę z niemieckim ministrem spraw zagranicznych.

Jest też depesza z 1 września 1939 r. - minister spraw zagranicznych Józef Beck pisze w niej do polskich ambasadorów w Londynie i Paryżu o niemieckiej agresji na Polskę.

Czytelnik może ponadto zapoznać się z treścią powstających w kolejnych miesiącach licznych raportów polskich ambasadorów w Londynie, Rzymie, Paryżu, Waszyngtonie i Moskwie.

Prof. Borodziej pytany na konferencji, czy książka stanowić ma formę polemiki z rosyjską publikacją dotyczącą polityki zagranicznej prowadzonej przez Polskę w latach 1935-45, czy odnosi się ona do tez prezentowanych w ostatnim czasie w Rosji, zaprzeczył.

"To nie jest polemika" - oświadczył historyk. Jak powiedział, prace nad tą książką rozpoczęto już dawno, PISM przygotowywał ją do publikacji w związku z 70. rocznicą wybuchu II wojny światowej.