Ofiary komunizmu i nazizmu

Świeccy

1. s. Marianna (Teodora) Witkowska CSE
Ur. 23 marca 1889 w Kośminie. Elżbietanka. Pracowała w parafiach w Podstolinie, Nidzicy i Dzierzgoniu. Została zastrzelona przez żołnierza radzieckiego w Dzierzgoniu 28 stycznia 1945, broniąc cnoty czystości młodszej współsiostry Amabilis.

2. Cecilia Grabosch
Ur. 10 stycznia 1915 w Uniszewie. Matka dwojga dzieci. Została zastrzelona przez radzieckiego żołnierza w obronie czystości małżeńskiej 22 stycznia 1945 w swoim domu w Wójtowie.

3. Anna Fieberg
Ur. 23 kwietnia 1893 w Dobrym Mieście. Panna. Opiekowała się gospodarstwem domowym brata ks. Pawła Fieberga w Ornecie. Została zamordowana przez żołnierzy radzieckich w obronie cnoty czystości 16 lutego 1945.

4. Maria Fischer
Ur. 27 maja 1895 w Bornitach k. Braniewa w rodzinie rolniczej. Panna. Wraz z rodzicami przeprowadziła się do Ornety, gdzie zajmowała się hafciarstwem. Została zamordowana przez żołnierzy radzieckich w obronie cnoty czystości 16 lutego 1945.

5. Margaretha Wiewiorra
Ur. 15 października 1928 w Stanclewie w rodzinie rolniczej. Panna. Została zastrzelona przez żołnierzy radzieckich w obronie czystości 9 marca 1945 w Stanclewie.

6. Gertruda Klimek
Ur. 1922 w Wójtowie. Panna. Została zastrzelona przez żołnierzy radzieckich w obronie czystości 30 stycznia 1945 w swoim domu w Wójtowie.

7. Agnes Drabińska
Ur. 2 lutego 1922 w Wójtowie w rodzinie rolniczej. Panna. W nocy 23/24 stycznia 1945 została zastrzelona przez żołnierzy radzieckich w obronie cnoty czystości.

8. Angelica Berger
Ur. 7 kwietnia 1926 w Wilczkowie w rodzinie rolniczej. Panna. Została brutalnie zmaltretowana i zgwałcona przez żołnierzy radzieckich, w wyniku czego zmarła 24 stycznia 1945.

9. Hedwig Schnarbach
Ur. 16 lipca 1923 w Kaplitynach w rodzinie rolniczej. Panna. Została zastrzelona przez żołnierzy radzieckich w obronie cnoty czystości 23 stycznia 1945 w swoim domu w Kaplitynach.

OFIARY NAZIZMU HITLEROWSKIEGO

Księża

1. Ks. Bronisław Sochaczewski
Ur. 15 maja 1886 w Brusach k. Chojnic. Święcenia kapłańskie otrzymał w 1913. Wikariusz w Świętej Lipce i w Lamkowie. Od 1931 był proboszczem w Krasnej Łące. Za popieranie ludności polskiej i głoszone kazania prześladowany przez gestapo i wysiedlony z Prus wschodnich. Podczas kampanii wrześniowej był kapelanem Wojska Polskiego w Gdyni. Został aresztowany przez gestapo i osadzony w obozach koncentracyjnych w Stutthofie, Sachsenhausen oraz Oranienburgu, gdzie został zamordowany 13 maja 1940.

2. Ks. Ernest Karbaum
Ur. 4 lutego 1891 w Mingajnach. Święcenia kapłańskie otrzymał w 1917. Pracował w sierocińcu dla chłopców w Gdańsku-Starych Szkotach, a od 1931 jako proboszcz w Niedźwiedzicy. Wystarał się u władz niemieckich o pozwolenie na odprawianie Mszy św. dla polskich robotników przymusowych. W grudniu 1940 r. osadzony w niemieckim obozie koncentracyjnym w Stutthofie i zamordowany 18 grudnia 1940 r. Ciało spalono w krematorium.

3. Ks. Paweł Katscherowski
Ur. 7 października 1891 w Wejherowie. Święcenia kapłańskie otrzymał w 1918. Pełnił urząd wikariusza w Ostródzie i Kwidzynie. Od 1933 był proboszczem w Butrynach, gdzie bronił Polaków. Za głoszenie kazań do polskich jeńców wojennych został skatowany przez hitlerowców. Zmarł 29 października 1939 w szpitalu w Olsztynie.

4. Ks. Leo Olszewski
Ur. 14 kwietnia 1894 w Królewcu. Święcenia kapłańskie otrzymał w 1919. Pełnił urząd wikariusza w Żegotach, administratora w Tylży, proboszczem w Wischwill i Głaznotach. Od 1936 był proboszczem parafii w Biderweitschen, a od 1938 w Tylży. Krytykował nazizm. Za duszpasterstwo wśród Polaków i rozpowszechnianie wiadomości o gwałtach żołnierzy niemieckich w Rosji uwięziony w 1941 i osadzony w obozie koncentracyjnym w Dachau, gdzie zginął 11 sierpnia 1942.

5. Ks. Stanisław Zuske
Ur. 23 września 1903 w Pierzchnie k. Śremu. Święcenia kapłańskie otrzymał w 1932. Pracował jako wikariusz i prefekt gimnazjum męskiego w Krotoszynie, a od 1938 jako prefekt Gimnazjum Polskiego w Kwidzynie. Został aresztowany przez gestapo 25 sierpnia 1939, a następnie osadzony w obozach koncentracyjnych w Stutthofie, Sachsenhausen i Dachau. Zginął 12 sierpnia 1942 w komorze gazowej w Hartheim k. Linzu w Austrii.

6. Ks. Albert Rogaczewski
Ur. 23 kwietnia 1888 w Dąbrówce Malborskiej. Święcenia kapłańskie otrzymał w 1914. Pełnił urząd wikariusza w Kętrzynie i Prawdziskach k. Ełku. Za czynny udział w akcji plebiscytowej został zmuszony do opuszczenia Prus Wschodnich. W 1927 inkardynował się do diecezji chełmińskiej, a następnie wyjechał do Francji, gdzie opiekował się polską emigracją. Brał udział we francuskim ruchu oporu. Aresztowany przez gestapo w 1943. był więziony w Lyonie, Mont-Luc oraz w obozie koncentracyjnym w Buchenwaldzie, gdzie zmarł 16 marca 1944.

Świeccy

1. Ryszard Knosała
Ur. 21 lutego 1907 w Żelaznej k. Opola, żonaty. Był nauczycielem w polskich szkołach katolickich na Warmii. Aresztowany przez gestapo we wrześniu 1939 i osadzony w 1940 niemieckim obozie koncentracyjnym w Dachau. Jako tłumacz i kierownik poczty obozowej sprowadzał dla więźniów paczki szwajcarskiego Czerwonego Krzyża. Mając prawo poruszania się po obozie, przemycał lekarstwa i żywność. Uratował od śmierci wielu współwięźniów. Poddany doświadczeniom medycznym na tyfus, zmarł 6 lutego 1945.

2. Alfons Żurawski
Ur. w Kajnach w 1914. Za ratowanie od śmierci głodowej jeńców wojennych został uwięziony w Królewcu, przewieziony do Berlina, gdzie został skazany na karę śmierci, którą wykonano 6 października 1942.

3. Jan Gruba
Ur. w 1920, kawaler. Podczas drugiej wojny światowej przebywał na przymusowych robotach w Ramsowie. Pracował w gospodarstwie rolnym, którego właściciel był na wojnie. Żona właściciela za odmowę współżycia z nią, fałszywie oskarżyła Jana wobec gestapo o gwałt na jej dziecku. Bez sądu, został powieszony przez gestapo na drzewie przy drodze z Ramsowa do Wipsowa. Umarł jako męczennik cnoty czystości.

Biogramy księży opracowane na podstawie:
Andrzej Kopiczko „Duchowieństwo katolicki w diecezji warmińskiej w latach 1821–1945, część 2: Słownik”, Olsztyn 2003, Wydział Duszpasterski Kurii Metropolitalnej Archidiecezji Warmińskiej.