Góry Imatong

  AfrykaNowaka.pl Mapa pogranicza sudańsko-ugandyjskiego Zagłębiając się w dzikie ostępy Sudanu Południowego, Kazik pisał do żony Marysi: (…) O mnie nie myśl, chwilowo daję sobie radę, a Bóg dobry, nie zginę! Mam 2 oszczepy, 2 aparaty, trochę materiału i zdrowia. (…) Brak mi broni [palnej], ale trudno! Murzyn żyje, oszczep mu starczy, starczy i mnie chyba, tylko potrzeba mi zachęty z kraju, a wszystko przetrwam. Za gorąco tylko, o!, dziś tak piekielnie paliło słońce, że roztopić chciało świat, a to grudzień! (…) Owoce dojrzałe, piękne banany, papaje, mango i Bóg wie co za smakołyki, o!, żeby to Wam móc je posłać!

Dla nas najbardziej niewiadomym odcinkiem całego Sudanu jest trasa przez Góry Imatong, z Torit do Nimule na granicy ugandyjskiej. Turystów nie było w tych stronach chyba nigdy! Dekady wojen domowych oraz grasujący latami nieletni oprawcy z Armii Oporu Pana (LRA) Josepha Kony’ego, skutecznie wykluczyły ten rejon z zakresu zainteresowań Białego człowieka, nawet NGO’sy od czasu zawieszenia broni w roku 2005 zaglądają tu bardzo rzadko.

Można śmiało powiedzieć, że miasteczko Torit jest rebeliancką stolicą Południowego Sudanu. To tu rozpoczęły się obydwa powstania Południowców w postkolonialnej historii Sudanu, które rozwinęły się w trwające łącznie blisko pół wieku wojny domowe. Nie ma się czemu dziwić, wszak w rejonie tym żyją niepokorni górale z Imatong – Latuko oraz kilka innych grup etnicznych.

W Torit zamierzaliśmy powiesić kolejną tabliczkę pamiątkową poświęconą Nowakowi i jego podróży. Niestety w ciągu poszukiwań nie znaleźliśmy odpowiedniego miejsca. Przy głównej ulicy miasteczka murowane domy z podcieniami pamiętają jeszcze czasy kolonialne, lecz obecnie trzeba się tej spuścizny mocno doszukiwać. Wiele zabudowań zostało zniszczonych podczas bombardowań armii Północnego Sudanu oraz toczących się o Torit walk. Także pamiętający czasy Nowaka kościół i zabudowania misji oraz dużo młodsza katedra na wzgórzu i zabudowania diecezji poważnie ucierpiały podczas ostatniej wojny. Świątynia, w której modlił się Kazik, właściwie przestała istnieć – zostały tylko trzy ceglane ściany, zaś mury kościoła na wzgórzu popękały podczas bombardowania i tylko jakimś cudem nikt nie zginął. Dziś wierni modlą się w prowizorycznych kaplicach przy zniszczonych kościołach, na świeżym powietrzu pod zadaszeniami z blachy falistej. Także zabudowania diecezji, m.in. przykościelnej szkoły, leżą w gruzach. Wieszanie tabliczki mija się tymczasem z celem – potrzeba pokoju w Południowym Sudanie i odbudowy powojennych zniszczeń.

Po bezowocnych poszukiwaniach, dopiero późnym popołudniem, wyruszamy z Torit, bez obstawy, broni ani nawet dwóch oszczepów. Jedziemy w zmienionym składzie: Kiwi – szalona szefowa Tricomp Technology w Południowym Sudanie, postmalaryczny Zbyszek i ja (pjk). Początkowo poruszamy się szeroką doliną pomiędzy kopulastymi, trawiasto-drzewiastymi pagórkami oraz skalistymi, obłymi szczytami Imatong. Impresjonistycznie amarantowe niebo ponad światem rzutuje wprost na odbiór wszelkich barw otoczenia i straszy rychłą burzą. Wspinamy się coraz wyżej i wyżej. Wioski plemienia Latuko oddalone są od siebie sporo i położone są na wyniosłościach (ciekawe jak wyglądają górskie wioski, do których prowadzą jedynie piesze ścieżki). Droga, choć w porze suchej przejezdna dla samochodów terenowych i motorów, wydaje się właściwsza dla rowerów – nie musimy przejmować się różnicami w położeniu kolein i wysokością garbu pomiędzy nimi, dziury przelatuje się gładko, a ostre, terenowe zjazdy dają krztę adrenaliny i satysfakcji.

W wioskach, tradycyjnie mężczyźni wystają pod sklepikami (tak, nieprawdopodobnie handel zawitał w te strony i można nawet dostać ciepłe, bo ciepłe, ale piwo), dzieciaki pałętają się po okolicy, kobiety zaś ćmiąc swoje fajeczki wykonują wszystkie, ciężkie domowe obowiązki. Jednym z podstawowych jest dostarczanie wody do domu. Powszedni to widok w większości rejonów Afryki – żółte, 20-litrowe kanistry wędrują na głowach kobiet pomiędzy poletkami manioku (kassawy), wielkimi płachtami liści bananowców ku gliniano-słomianym gospodarstwom w cieniu mangowców i w sąsiedztwie drzew papai. Tak i tu, z tym że domostwa Latuko coraz bardziej pogrążone są w górskim, tropikalnym lesie.

Akurat jest Wielki Piątek i otaczająca nas zwartą gromadą dziatwa nosi ze sobą sklecone z patyków krzyże. Przyglądają się z nieskrywaną ciekawością, komentując między sobą każdy ruch Białego przybysza. Dla starszych jesteśmy nie mniejszym zaskoczeniem, a witani jesteśmy przyjaźnie, choć z dystansem. Czort wie czy dziwni Haładzia, pojawiający się w dniu ukrzyżowania, to zjawy czy ludzie z krwi i kości? Jedynie z pewnej wioski zostajemy gwałtownie wyproszeni, po mile zapowiadającym się preludium, lecz nie ma to nic wspólnego z zabobonami. Ot, pojawia się mocno podchmielony szef wioski (incognito), któremu odmawiamy sposoringu alkoholu.

W gruncie rzeczy komiczny incydent wypycha nas jednak w zmierzchające oblicze dżungli. Postanawiamy więc spędzić noc na łonie tropikalnej przyrody miast w wiosce. Wszak Kazik pisał: kładłem się spać w namiocie z uczuciem takiego bezpieczeństwa, jakbym spoczywał w wygodnym łożu chronionym murami twierdzy. Gdy ognisko dogasało, słyszałem szelest sztywnego płótna brezentowych ścian namiotu. Czasem uderzyła w nie łapa zwierzęcia szukającego żeru, zwierz jednak uchodził natychmiast spłoszony dźwiękiem naprężonego płótna. Rano tylko odnajdywałem wokół namiotu ślady potężnych łap odciśnięte w ziemi. (…) Nad zwartą zielenią podrównikowego lasu migocą jeszcze grudniowe gwiazdy, lecz już powoli wstają zorze. Od czasu do czasu las jakby zadrży w przerażeniu, gdy potężny ryk lwa się rozlegnie. Pod drzewem każdym, pod krzewem, wśród puszczy tajemne szmery słychać, czy to węży, czy innych mniejszych zwierząt, które słysząc zbliżające się kroki, starają się skryć jak najgłębiej.