To się może przydać

Niektórzy się dziwią, jak to możliwe, że Janusz Palikot, który przecież nie tak dawno, w latach 2005-2006, był właścicielem tygodnika „Ozon”, uważanego za katolicki, teraz buduje na antyklerykalizmie i wrogości do Kościoła katolickiego. Niepotrzebnie się dziwią.

W wywiadzie z sierpnia br. Palikot wyjaśnił, że pierwszy pomysł na tygodnik nie został przyjęty przez rynek. „Wtedy pojawiła się wskazana przez ojca Macieja Ziębę grupa "pop-katolików", jak ich przedstawił, którzy w pierwszej chwili nie robili na mnie wrażenia takich radykałów. Dzisiaj mi trochę wstyd, bo ci ludzie robią wiele zła w polskim życiu publicznym. Mam nadzieję, że kiedyś to odpokutuję” – wyjaśniał „Gazecie Wyborczej”.

Wygląda na to, że właśnie podjął intensywną ekspiację za tamte działania, gromadząc w Sali Kongresowej kilka tysięcy ludzi, którzy gromkimi oklaskami zareagowali na jego oświadczenie, że „Od 10 kwietnia - wielkiej tragedii - można odnieść wrażenie, że nie istnieje państwo polskie, że jest okupowane przez Kościół”. Podobny entuzjazm wykazywali, gdy przywoływał, znaną z przemówień polityków zupełnie innej partii, standardową mieszankę: rozdział państwa od Kościoła (tak, jakby go faktycznie nie było), wprowadzenie bezpłatnej antykoncepcji, wycofanie religii ze szkół i „koniec z subwencjonowaniem Kościoła”, w tym zlikwidowanie „kościelnego funduszu emerytalnego” (nie ma czegoś takiego, najprawdopodobniej chodziło o tzw. Fundusz Kościelny).

Łatwo zauważyć, że były wydawca „Ozonu” stara się zdyskontować politycznie wydarzenia, do których pewnej sierpniowej nocy doszło pod krzyżem na warszawskim Krakowskim Przedmieściu. Nic w tym dziwnego. To naturalne, że politycy usiłują wykorzystać różne społeczne nastroje, zjawiska, tendencje. Co usiłuje wykorzystać Palikot? Moim zdaniem, przede wszystkim to, o czym pisałem w komentarzu z 9 sierpnia br. – zagubienie znacznej części członków Kościoła katolickiego w Polsce.

„Palikot żeruje na ukrytym antyklerykalizmie” – usłyszałem gdzieś po sobotnim spektaklu w Sali Kongresowej. Byłoby dziwne, gdyby w Polsce nie pojawiał się antyklerykalizm. Każda akcja wywołuje reakcję. W kraju, w którym ponad 90 procent społeczeństwa deklaruje przynależność do Kościoła katolickiego i w którym wspólnota wierzących jest liczącą się grupą społeczną, pewien antyklerykalizm jest zjawiskiem, rzekłbym, naturalnym. I... może być pożyteczny dla Kościoła.

Z Internetu można się dowiedzieć, że antyklerykalizmów jest całkiem sporo i mają rozmaite podłoża. Na przykład w Polsce istniał w XIX w. tzw. antyklerykalizm „chłopski”, najsilniejszy w Galicji, gdzie związany z ziemiaństwem kler występował przeciwko rosnącej samodzielności politycznej chłopów.

Mam wrażenie, że to, co dzisiaj najczęściej jest odczytywane w naszym kraju jako nastroje antyklerykalne, w dużej mierze wynika z przesytu. Przesytu czym? Przesytu uciekaniem się do Kościoła polityków i działaczy najrozmaitszych szczebli. Oni po prostu traktują Kościół, jako strukturę i instytucję, w sposób instrumentalny. I niestety część przedstawicieli Kościoła wchodzi w to jak w masło. Ze szkodą dla Kościoła nie tylko jako instytucji, ale przede wszystkim jako wspólnoty wierzących w Jezusa Chrystusa.

W życiu społeczeństw pojawiają się sytuacje, w których Kościół musi zastępczo podejmować działania wykraczające poza jego misję. W Polsce mamy takie sytuacje dość często. Ostatnio zdarzyło się to po katastrofie smoleńskiej. Tylko Kościół był w stanie pomóc społeczności Polaków przeżyć ból i traumę. Widać to było w kompletnie bezradnych wobec wydarzeń mediach. Rzecz jednak w tym, aby dostrzec moment, w którym trzeba przestać wykraczać poza misję. To bywa bardzo trudne. I wtedy przydają się antyklerykalne okrzyki. Niestety, jak każdy dzwonek alarmowy, brzmią bardzo nieprzyjemnie.