Formacja i ewolucja

Myślę, że każdy ma jakieś tam pojęcie na temat znaczenia starego, łacińskiego słowa „contra”. Podzielę się swoimi przemyśleniami. Otóż słówko to znaczy „przeciwnie, inaczej” i ma szereg zastosowań. W nowożytnej historii Europy co najmniej dwukrotnie zrobiło zawrotną karierę. Po raz pierwszy w złożeniu „kontrreformacja”. Po raz drugi jako „kontrrewolucji”. Oba historyczne przypadki ze swoimi wyjściowymi pojęciami reformacji i rewolucji, ubogacone ową „kontrą” zapisały się w historii niezwykle krwawo i niszcząco.

Trzeba zauważyć, że zarówno reformacja jak i rewolucja nie są tu pojęciami znaczeniowo podstawowymi. Słowa zaczynają się przedrostkiem re-. Jeśliby go wykreślić, będziemy mieli: formacja oraz ewolucja. Oba rdzenne słowa zawierają treść tyleż dynamiczną, co i pozytywną. Formujemy coś – to znaczy nadajemy kształt. Czy to fizyczny, gdy rzeźbiarz z lipowego pnia wydobywa piękną postać Madonny. Czy psychologiczno-duchowy, gdy z małej, głodnej i zapłakanej istotki rodzice kształtują więcej niż dziecko, bo człowieka. I ten właśnie człowiek rozwija się czyli ewoluuje. Objawiają się, dojrzewają, krzepną w nim potrzebne na całe życie cechy, zdolności, możliwości. To tylko jedna ilustracja bogatego znaczenia obu, często uzupełniających się pojęć.

A druga para? Czyli reformacja i rewolucja? Przedrostek re- znaczy, że jakąś czynność, jakiś proces powtarzamy inaczej formując jego przymioty, kierując jego rozwój na inne tory, w odmiennym kierunku – czy to materialno-fizycznym, czy duchowo-psychologicznym. Stare i dawne musi zniknąć, powstaje coś nowego. Otwartym zostaje pytanie o sposoby jakimi ktoś będzie oba procesy realizował. No cóż, gdy chodzi o szeroko rozumiane przemiany społeczne, to mieliśmy w minionych stuleciach próbkę najpierw z reformacją, niedługo potem z rewolucją. Obie zapisały się niszczycielsko, krwawo i tragicznie. Czy nieco późniejszy faszyzm był ich strasznym bękartem? Chyba tak. Przecie także chodziło i o przekształcenie społeczeństwa, i o pchnięcie przekształconego w dynamiczny i wszechstronny rozwój. Dynamiczny to on był. Dynamiczny i wszechstronny w niszczeniu i zabijaniu.

Historia dopisała jeszcze jeden przedrostek do obu terminów. To wspomniane na początku krótkie słówko „kontr-”. Mamy zatem kontrreformację i kontrrewolucję. Już same owe terminy dźwięczą groźnie i niepokojąco. Jak warczenie wściekłego psa. Kontrreformacja miała przywrócić stan sprzed reformacji. Rychło okazało się, że nie tędy droga. Symbolem dramatu jest wojna trzydziestoletnia, w efekcie której został przy życiu tylko co trzeci mieszkaniec środkowej Europy. Ze wszystkimi konsekwencjami wyludnienia, głodu, epidemii, wałęsających się rozbójników. Niemym, a wymownym i przerażającym pomnikiem tamtego czasu jest kaplica czaszek w Kudowej niedaleko Kłodzka. Kto nie był, powinien tam pojechać na historyczną medytację. Najtragiczniejsze jest to, że bezradnie rozkładamy ręce, próbując odpowiedzieć, kto wtedy był winien.

No i mieliśmy w historii także kontrrewolucję. Upraszczając można powiedzieć, że „biali” usiłowali zniszczyć „czerwonych”. A ci wśród swoich rozlicznych agend mieli komitet „do walki z kontrą”. Niewiele wie o tym przeciętny Polak (i nie tylko) naszych czasów. Czerwoni w pewnym momencie przestali się tym chwalić. Więcej – zacierali i wciąż zacierają ślady owej walki z kontrą. W Polsce są to ślady sięgające pięćdziesiątych lat minionego stulecia. Historia już naszych dni.

Czy nie jesteśmy przypadkiem świadkami kolejnej rewolucji i kolejnej reformacji? Bez wątpienia tak. Nie chodzi tu o religię jak przed wiekami. Zresztą nawet wtedy religia była li tylko pretekstem przejęcia władzy nad światem. Nie chodzi o sprawiedliwość społeczną i dolę robotników. To hasło od początku było mistyfikacją. Dlatego gdy masy pracujące przestały być już potrzebne, dostały kopa – za naszych dni w widowiskowy sposób na kopalni «Wujek». O cóż chodzić może w rewolucji na dziś? O wytworzenie powszechnego i głębokiego chaosu przez zniszczenie rodziny jako fundamentu osobowego i społecznego istnienia ludzkości. No a co potem? Potem – to choćby potop – zdają się wołać współcześni rewolucjoniści.

Czy wobec tego mamy organizować kolejną kontrę? Stanowczo nie – bo to zawsze powodowało nasilenie zła i wszelakich zniszczeń. Ale musimy być wierni naszym przekonaniom, naszej wierze, naszej etyce, naszej tradycji. W tym wszystkim musimy być otwarci – a nie zamknięci w przydomowych ogródkach przy grillu. Musimy też pilnować „pożytecznych idiotów” – także utytułowanych, którzy nie pamiętając (nie znając) historii, wyciągają „bratnią dłoń” do współczesnych rewolucjonistów. Otóż musimy ich pilnować, by nie rozwadniali konturów naszego świata wartości i nie gadali bzdur w imię fałszywie pojmowanego pokoju – nie ma pokoju między ogniem i wodą. No i najważniejsze – byśmy z całym przekonaniem powtarzali starożytną modlitwę psalmu: „Pan mym Pasterzem”. Potrzebna ludziom formacja, potrzebna ewolucja. Bez żadnych zniekształcających słówek i rujnujących programów.