II Forum Katolicko-Prawosławne

Za KAI publikujemy relację bp Nitkiewicza:

W trakcie obrad przypomniano, że Kościół jest rzeczywistością duchową i mistyczną, ukonstytuowaną teandrycznie. Posiada misję eschatologiczną, a zarazem misję ziemską, wypełnianą w konkretnym czasie i miejscu. Z tego wynika także jego wymiar społeczny i struktury organizacyjne oraz relacje z państwem i innymi instytucjami. Pismo św. mówi o postawie jaką mają zająć chrześcijanie wobec władzy świeckiej, począwszy od chyba najbardziej nam znanych słów Pana Jezusa: „Oddajcie Cezarowi to, co należy do Cezara, a Bogu to, co należy do Boga” (Mt. 22, 21).

Relacje Państwo-Kościół kształtowały się na przestrzeni dziejów bardzo różnie, szczególnie po edykcie cesarza Teodozjusza w 380 r. Czasami było to coś w rodzaju osmozy innym znów razem, począwszy od papieża Gelazego (496 r.) wprowadzone zostało na Zachodzie jasne rozróżnienie pomiędzy władzą cesarską i papieską, co przerodziło się za czasów reformy gregoriańskiej w zmagania o to, by Kościół mógł pełnić swoją misję bez jakichkolwiek ingerencji ze strony panujących.

Uczestnicy Forum prezentowali różne modele relacji państwo-Kościół, jakie istnieją w ich krajach. Przypomnijmy, że do dzisiaj w Europie mamy państwa wyznaniowe. W ich ustroju jeden Kościół posiada status religii państwowej np. w Grecji jest to Kościół prawosławny, w Wielkiej Brytanii - Kościół anglikański czy w Szwecji, Norwegii, Danii - Kościół luterański.

W Rumunii, Serbii i Rosji chociaż nie jest to zapisane w konstytucji tych krajów Kościół prawosławny cieszy się uprzywilejowanym statusem. Kościół katolicki posiada status religii państwowej jedynie w Lichtensteinie i w Księstwie Monako. Ścisłe związki Kościoła i państwa mają w tych krajach głębokie historyczne zakorzenienie. Z jednej strony ułatwia to Kościołowi wypełnianie jego misji, z drugiej nie raz zdarza się, że państwo ingeruje w jego sprawy. Czasami można mówić o pewnego rodzaju kuriozach bo np. samochód metropolity prawosławnego Rodos miał na tablicy rejestracyjnej herb biskupstwa i stosowny napis, co już wcześniej widziałem w Rumunii. W końcowej deklaracji stwierdzono, że tam gdzie jakiś Kościół posiada status religii państwowej, trzeba zagwarantować wolność religijną wiernym należącym do Kościołów mniejszościowych. Same Kościoły mniejszościowe nie powinny być prawnie dyskryminowane. W tym kontekście wspomniane zostało w dyskusji, że np. Kościół katolicki w Grecji nie posiada dotąd statusu prawnego.

Najbardziej powszechnym systemem relacji Państwo-Kościół w Europie jest rozdział obu społeczności, przy ich jednoczesnej współpracy. Współpraca ta istnieje także w krajach, które mają zagwarantowaną konstytucyjnie świeckość państwa. Bywa nieraz określona konkordatem ze Stolicą Świętą lub umową bilateralną. Uczestnicy forum podkreślali potrzebę szerszego współdziałania w dziedzinie edukacji, dzieł charytatywnych i wszystkiego co może służyć społeczeństwu. Wrazili także nadzieję, że Kościoły chrześcijańskie w Europie będą mogły uczestniczyć jeszcze aktywniej niż do tej pory w debacie dotyczącej kwestii etycznych i moralnych. Jak zauważono, porządek prawny obowiązujący w danym państwie nie może zależeć od opinii większości lub presji wywieranej przez różne grupy. Istnieją bowiem wartości niezbywalne zapisane w duszy człowieka i mające swe źródło w Bogu. Przypomniano jednocześnie zaangażowanie Kościołów w dziedzinie ochrony życia ludzkiego od poczęcia do naturalnej śmierci, małżeństwa opartego na związku mężczyzny i kobiety, opieki nad emigrantami oraz troski o zachowanie tożsamości kulturowej narodów europejskich.

Sporo uwagi poświęcono edukacji. Podkreślono prawo rodziców do swobodnego wyboru szkoły odpowiadającej ich przekonaniom przy jednoczesnym prawie Kościoła do organizowania własnego szkolnictwa opartego na wartościach chrześcijańskich. Ponieważ te szkoły służą dobru wspólnemu, powinny mieć zagwarantowane ze strony państwa niezbędne środki materialne.

Poruszano także kwestię sytuacji materialnej Kościoła. W niektórych krajach europejskich Kościoły są finansowane z budżetu państwa, które pokrywa niemal w całości wydatki związane z ich działalnością. Gdzieniegdzie istnieje podatek kościelny, w większości krajów Kościoły opierają się na ofiarach wiernych. Uczestnicy forum wyrazili radość z tego, że w krajach dawnego bloku komunistycznego władze państwowe zwróciły Kościołom ich dobra zagarnięte w latach reżimu totalitarnego.

II Forum Katolicko-Prawosławne zakończyło się podpisaniem wspólnej deklaracji, która zawiera panoramę relacji Kościół – Państwo w Europie oraz szereg postulatów, które zostały powyżej zasygnalizowane. Kieruje ona także apel do wszystkich katolików i prawosławnych w Europie, aby swoim zaangażowaniem przyczyniali się do budowy społeczności opartej na walorach chrześcijańskich.


Na greckiej wyspie Rodos w dniach 18-22 października odbyło się II Forum Katolicko-Prawosławne. Wzięło w nim udział 17 delegatów Rady Konferencji Biskupich Europy (CCEE) z 12 krajów i 17 przedstawicieli europejskich Kościołów prawosławnych. W tym roku organizatorem był patriarchat ekumeniczny Konstantynopola we współpracy z prawosławnym metropolitą Rodos Cyrylem oraz CCEE. Forum współprzewodniczył metropolita Sassimy Genadiusz (Gennadios Limouris) z Patriarchatu Ekumenicznego oraz kard. Péter Erdő, przewodniczący CCEE i prymas Węgier.

Wśród członków delegacji katolickiej obok biskupa sandomierskiego, Krzysztofa Nitkiewicza byli m.in. abp Tadeusz Kondrusiewicz z Mińska na Białorusi oraz teolog Domu Papieskiego, o. Wojciech Giertych OP.

Następne spotkanie jest planowane w 2012 r. w Lizbonie. Jego temat jest jeszcze ustalany.

Pierwsze Forum Katolicko-Prawosławne odbyło się w Trydencie we Włoszech i dotyczyło spraw rodziny.