Innowacje w Antiochii nad Orontesem

W związku z samą nazwą „Antiochia” warto dodać, że w czasach apostoła Pawła było na terenie Azji Mniejszej… kilkanaście mniejszych i większych miejscowości, które właśnie tak się zwały. Z tego też powodu dodawano zwykle jakiś przymiotnik albo rzeczownik, by łatwo było je odróżnić. Antiochia, która nas interesuje, zwana właśnie „nad Orontesem” (od nazwy rzeki) albo Syryjską, leży dzisiaj na terenie Turcji, ok. 25 km od morza i tyleż samo od granicy z Syrią. W czasach Pawłowych była miastem stosunkowo młodym. Pobity pod Ipsos w 301 r. przed Chr., syryjski przywódca Seleukos Nikator wyznaczył miejsce na nową stolicę w urodzajnej dolinie Orontesu, która w obfitości zapewniała żywność jej mieszkańcom. Miastu dał nazwę „Antiochia” na cześć swego ojca Antiocha; z czasem stała się ona głównym miejscem wymiany towarów między Wschodem i Cesarstwem Rzymskim. Nic dziwnego, że kilka lat temu na jednym z sympozjów poświęconych Pawłowi, a odbywających się w Tarsie, jakiś prelegent porównał rolę Antiochii nad Orontesem w czasach Apostoła Narodów do tej, jaką dzisiaj odgrywa w handlu światowym Nowy Jork. W starożytności teren miasta ustawicznie powiększano, do tego stopnia, że w pewnym okresie powstały cztery prawie samodzielne jego dzielnice, co wyjaśnia nazwę Tetrapolis, spotykaną u starożytnego historyka i geografa Strabona. Władcy Syrii dbali o ciągły rozwój Antiochii, budowali świątynie, teatry, drogi. Wśród tych ostatnich najbardziej znana była „Ulica Portyków”, przecinająca miasto ze Wschodu na Zachód, otoczona – na długości prawie czterech km - dwoma rzędami kolumn. Po zajęciu Syrii rzymianie kontynuowali dzieło Seleucydów. Juliusz Cezar rozpoczął budować w Antiochii olbrzymi czteropiętrowy teatr; za czasów Tyberiusza powstała nazwana jego imieniem szeroka ulica, biegnąca równolegle do centralnego bulwaru. Miasto ciągle się rozwijało, a mieszkający tu Syryjczycy, Grecy i Rzymianie szukali nie tylko okazji do wzbogacenia się, ale również i do rozrywki. Bo też Antiochia za czasów rzymskich znana była także jako miasto rozkoszy. Tutaj znajdował się osławiony w starożytności gaj Dafne – miejsce kultu Apollona i wyszukanych przyjemności zmysłowych związanych z jego imieniem. Kiedy apostoł Paweł przybył w towarzystwie Barnaby po raz pierwszy do Antiochii, a było to ok. 43 r. po Chr., miasto przeżywało okres bujnego rozkwitu; co więcej, niewykluczone, że właśnie wtedy odbywała się tutaj olimpiada sportowa. Nie wiemy dokładnie, ilu było wówczas stałych mieszkańców Antiochii: opracowania podają liczby od 300 tys. do pół miliona. W każdym razie była to metropolia kosmopolityczna, z bardzo liczną wspólnotą żydowską (od 22 do 65 tys.), gdzie bariery religijne, etniczne i narodowe nie były tak widoczne jak w innych regionach.