Prawosławie na drodze do Wielkiego Soboru Kościoła Wschodniego

Możliwości takiej nie wykluczył przewodniczący Wydziału Zewnętrznych Kontaktów Kościelnych Patriarchatu Moskiewskiego abp Hilarion. Miałyby one powstawać w wyniku umacniania się różnych wspólnot prawosławnych żyjących w diasporze. Zdaniem arcybiskupa rosyjskiego, najważniejszym zadaniem dla prawosławnych jest pogłębianie jedności między nimi. Wyrazi się ona na "Wielkim i Świętym Soborze Wszechprawosławnym Kościoła Wschodniego". Winien on określić tożsamość teologiczną, zastanowić się nad zagadnieniami katechizacji i duszpasterstwa oraz włączyć się do rozwiązywania problemów współczesnego społeczeństwa. Czwarte spotkanie przedsoborowe odbędzie się od 6 do 13 czerwca br., po ponad 20-letniej przerwie, w ośrodku Patriarchatu Konstantynopola w Chambésy w Szwajcarii. Warto zaznaczyć, że chociaż soborowość stanowi jedną z podstaw prawosławia, ostatnim wspólnym soborem wschodniego chrześcijaństwa jest VII Sobór Powszechny w Nicei w 787 r. Od tamtego czasu sobory powszechne odbywały się tylko na Zachodzie i Kościoły wschodnie nie uznają ich za wiążące dla całego chrześcijaństwa, jakkolwiek w niektórych z nich uczestniczyli delegaci prawosławni, np. w Soborze Florencko-Ferrarskim (1438-45) czy Watykańskim II (1962-65). Nie byli oni jednak pełnoprawnymi uczestnikami tych zgromadzeń, ale zaproszonymi gośćmi bądź obserwatorami. W drugim tysiącleciu zwołano kilka spotkań z udziałem zwierzchników lub co najmniej wysokiej rangi przedstawicieli większości a nawet wszystkich istniejących wówczas Kościołów prawosławnych, ale nie miały one rangi soborów. Zjazdy takie odbyły się m.in. w Jassach (1642), w Moskwie (1666-67), Jerozolimie (1672) i Konstantynopolu (1691). Później nawet takie spotkania ustały i na wznowienie działań w tym kierunku trzeba było czekać do XX w. Pierwszą konkretną próbą był tzw. Kongres Wszechprawosławny w 1923 r. w Konstantynopolu, poświęcony głównie sprawie przyjęcia przez prawosławie kalendarza gregoriańskiego. Ale spotkanie to również nie miało charakteru wszechprawosławnego, gdyż nie uczestniczyli w nim delegaci wielu Kościołów lokalnych, np. aleksandryjskiego, antiocheńskiego i jerozolimskiego. Później było jeszcze kilka podobnych zgromadzeń, ale także nie mających cech soborowych. Po serii spotkań wstępnych przed wojną, w dniach 24-30 września 1961 r. na greckiej wyspie Rodos obradowała I Narada Wszechprawosławna, na której zaproponowano obszerny katalog zagadnień, którymi należałoby się zająć w ramach przygotowań do przyszłego Soboru. W następnych latach odbyło się kilka kolejnych narad, z których najważniejsza była czwarta w dniach 8-15 czerwca 1968 r. w Genewie, gdyż podjęto na niej szereg istotnych postanowień dotyczących przyszłego zgromadzenia. W dniach 16-28 lipca 1971 r. w Genewie odbyła się I Wszechprawosławna Narada Przedsoborowa. W latach 1982 i 1986 obradowały kolejne Narady, po czym w ramach przygotowań do czwartego takiego spotkania w latach 1990-95 odbyło się kilka posiedzeń Komisji Międzyprawosławnej, ale do IV narady już nie doszło. Większość Kościołów lokalnych z różnych powodów straciła zainteresowanie szybkim zwołaniem soboru, podkreślając jednocześnie ważność takiego wydarzenia, jeśli do niego dojdzie. W tym czasie odbyło się kilka spotkań zwierzchników lub przedstawicieli wszystkich autokefalicznych Kościołów prawosławnych, zwołanych w większości przez patriarchę Konstantynopola, z których ostatnie, jak dotychczas, miało miejsce w Stambule w dniach 10-12 października 2008 r. Najbliższe spotkanie przygotowawcze ma zająć się 10 sprawami, m.in. diasporą prawosławną i ustaleniem jurysdykcji nad nią, określeniem i ustalaniem autokefalii, ustanowieniem wspólnego kalendarza świąt kościelnych, postem, stosunkami z innymi wyznaniami, ekumenizmem oraz wkładem prawosławia do chrześcijańskiej wizji pokoju, braterstwa i wolności. Dla podkreślenia szczególnego charakteru przyszłego Soboru i odróżnienia go od podobnych wydarzeń z I tysiąclecia, gdy uczestniczyli w nich biskupi ze Wschodu i Zachodu, zgromadzenie to będzie nosić nazwę Wielkiego i Świętego Soboru Wszechprawosławnego Kościoła Wschodniego.