Prof. Szawiel: Laicka Europa to stereotyp

Podczas debaty „Kościół z Polski w Europie” znany socjolog religii powiedział, że choć od 60 lat spada odsetek praktykujących, to chrześcijaństwo wciąż wyraźnie i trwale określa wartość i przekonania Europejczyków. Zdaniem prof. Szawiela, bardzo trudno orzec dziś, w jakim kierunku zmierzać będzie polska religijność. Możliwa jest zarówno droga zbliżona do tej, jaką poszły Hiszpania a później Irlandia, gdzie w okresie 20 lat nastąpił kilkudziesięciostopniowy spadek regularnych praktyk religijnych, jak i model znany ze Stanów Zjednoczonych, gdzie wskaźnik ten przez ostatnich 70 lat zmienił się bardzo nieznacznie (obecnie wynosi on 43 proc.). Mianem bardzo rozpowszechnionego stereotypu określił Szawiel opinię o zlaicyzowanej Europie „pustych kościołów”, gdzie chrześcijaństwo miałoby być przeszłością zamkniętą w muzeum. Powołując się na różne badania europejskiej religijności wskazał, że kraje Unii są pod względem wiary i więzi z Kościołami bardzo zróżnicowane i te różnice utrzymują się w czasie. Zdaniem socjologa, choć od początku lat 60. spadają odsetki wierzących i praktykujących w krajach Europy Zachodniej, to jednak są kraje, gdzie poziom religijności jest w długim okresie stabilny. Dotyczy to np. Wielkiej Brytanii, Włoch czy Grecji. Ponadto, zauważa Szawiel, gdyby założyć, że wszystkie 27 krajów Unii będą kiedyś krajami postindustrialnymi, a więc takimi, w których procesy modernizacji są najbardziej zaawansowane, to obecnie w krajach, zaliczanych do postindustrialnych, średnio 20 proc. regularnie praktykuje, 26 proc. modli się co najmniej raz dziennie i ponad dwie trzecie (69 proc. wierzy w Boga. Szawiel przywołuje też opinię badających europejską religijność socjologów z Cambridge, iż w Europie, kontynencie o chrześcijańskich korzeniach, chrześcijańskość nadal jest obecna i jest to obecność nie powierzchowna czy przypadkowa, ale wyraźnie i trwale określająca wartości i przekonania Europejczyków. „Laicka Europa z chrześcijaństwem zamkniętym w muzeum to raczej szeroko rozpowszechniony przesąd niż rzeczywistość społeczna” – podkreśla polski socjolog. Wicedyrektor Instytutu Socjologii UW poddał analizie m.in. wyniki badań religijności przeprowadzone przed trzema laty w 24 krajach Unii. Uwzględniono w nich trzy podstawowe socjologiczne wskaźniki religijności: autodeklarację poziomu wiary, praktyki przynajmniej raz w tygodniu oraz odsetek modlących się przynajmniej raz dziennie. Badania dowodzą, iż w Europie są kraje, które można określić mianem niereligijnych (Niemcy wschodnie, Szwecja, Estonia, Francja, Norwegia), ale też są kraje religijne (Polska, Włochy, Słowacja, Portugalia, Ukraina, Szwajcaria, Irlandia). Ponadto, kraje europejskie zróżnicowane są pod względem dystansu, jaki ma miejsce między ogółem ludności, a młodzieżą w wieku 18-24 lata. Są kraje, w których ten dystans, na przykład w wypadku religijności, jest niewielki (Ukraina, Słowacja), ale też są kraje, w których jest znaczny (Irlandia, Szwajcaria, Hiszpania, zachód Niemiec). Pod względem praktyk kraje Europy również można podzielić na trzy grupy – mówił prof. Szawiel. Do pierwszej, gdzie regularnie praktykuje nie mniej niż co czwarta osoba należą Polska, Irlandia, Słowacja, Włochy i Portugalia. W drugiej grupie, gdzie regularnie praktykuje nie mniej niż 10 proc. mieszczą się duże kraje jak Ukraina, Hiszpania, Wielka Brytania i zachodnie Niemcy. W trzeciej grupie, o niewielkim odsetku praktykujących, gdzie regularnie praktykuje nie więcej niż 10 proc. mieszczą się Francja, Rosja i kraje nordyckie. Zdaniem polskiego socjologa religii badania socjologiczne dowodzą, że Europejczycy nie przestali być religijni. „W takich krajach jak Polska, Słowacja, Ukraina, Portugalia, Włochy i Irlandia znaczna część jest nie tylko przywiązana do religii, ale też praktykuje regularnie i regularnie się modli” – podkreśla prof. Szawiel.