Kto może korzystać z pomocy państwa?

"Znowelizowana ustawa wprowadza wiele rozwiązań poprawiających jakość i dostępność do usług pomocy społecznej, ale również porządkuje i doprecyzowuje obowiązujące przepisy prawa. Wprowadza korzystne zmiany dotyczące odpłatności za usługi świadczone przez środowiskowe domy samopomocy, modyfikuje również sposób ustalania wysokości dotacji dla tych jednostek" - powiedziała PAP wiceminister pracy Elżbieta Seredyn.

Według niej dzięki nowym rozwiązaniom znikną dysproporcje w zakresie obliczania średniej miesięcznej kwoty dotacji na jednego uczestnika środowiskowego domu samopomocy, które występują pomiędzy województwami. Za istotną zmianę uznała możliwość prowadzenia przez gminy klubów samopomocy dla osób z zaburzeniami psychicznymi. "Zwiększy to ofertę i ułatwi korzystanie z tej formy wsparcia" - wyjaśniła.

Seredyn zwróciła też uwagę na nowe rozwiązania zmierzające do podwyższenia standardów pomocy dla osób bezdomnych. Za ważne uznała zapisy dotyczące poprawy warunków wykonywania obowiązków służbowych przez pracowników socjalnych, m.in. możliwość asysty policji czy superwizję pracy socjalnej.

Ustawa wprowadza nową definicję - projekt socjalny. Jest to zespół działań podejmowanych przez gminę w celu poprawy sytuacji życiowej osób, rodzin i grup zagrożonych ubóstwem, marginalizacją czy wykluczeniem społecznym.

Do zadań gminy będzie należało też prowadzenie i rozwój infrastruktury ośrodków wsparcia dla osób z zaburzeniami psychicznymi, m.in. prowadzenie klubów samopomocy dla osób z zaburzeniami psychicznymi. Mają one uzupełniać ofertę środowiskowych domów samopomocy (przeznaczonych głównie dla przewlekle chorych psychicznie oraz niepełnosprawnych intelektualnie) i stanowić rozwiązanie, np. dla osób aktywnych zawodowo. Dotychczas takie kluby mogły prowadzić jedynie powiaty, przez co wiele osób nie mogło korzystać z ich usług względu na odległość.

Zgodnie z przepisami odpłatność za usługi w środowiskowych domach samopomocy będą płacić tylko ci ich uczestnicy, którzy mają zasiłek stały lub rentę socjalną przekraczające kwotę 250 proc. odpowiedniego kryterium dochodowego. Opłata wyniesie 5 proc. kwoty dochodu osoby samotnie gospodarującej lub kwoty dochodu na osobę w rodzinie.

Korzystanie z klubów samopomocy dla osób z zaburzeniami psychicznymi jest nieodpłatne. Odpłatność za usługi całodobowe w ośrodkach wsparcia dla osób z zaburzeniami psychicznymi ustala się w wysokości 70 proc. dochodu osoby korzystającej z usług, proporcjonalnie do okresu jej pobytu. Nie może być to jednak więcej niż średnia miesięczna kwota dotacji, jaką wojewoda przeznacza na jednego uczestnika w danym ośrodku wsparcia.

Ustawa eliminuje dysproporcje w zakresie średniej miesięcznej kwoty dotacji na jednego uczestnika środowiskowego domu samopomocy, które występują pomiędzy poszczególnymi województwami. W uzasadnieniu do ustawy podawano, że różnice w wysokości - w zależności od województwa - sięgają ok. 400 zł. Przyjęto rozwiązanie polegające na określeniu minimalnej średniej miesięcznej kwoty dotacji na jednego uczestnika środowiskowego domu samopomocy na poziomie 250 proc. kryterium dochodowego dla osoby samotnie gospodarującej. Powiązanie minimalnej kwoty dotacji z kryterium dochodowym ma umożliwić weryfikację kwot kryterium dochodowego (raz na 3 lata).

W przypadkach, gdy ktoś ma trudną sytuację życiową, jest w podeszłym wieku czy z niepełnosprawnością i potrzebuje wsparcia w codziennym życiu, ale nie wymaga umieszczenia w ośrodku z całodobową opieką, gmina może przyznać mu mieszkanie chronione. Ta pomoc adresowana jest m.in. do osób z zaburzeniami psychicznymi czy tych, które opuszczają pieczę zastępczą. Mieszkanie chronione może być prowadzone przez każdą jednostkę organizacyjną pomocy społecznej lub organizację pożytku publicznego.

W noweli znalazł się także przepis eliminujący możliwość obciążania dorosłych dzieci kosztami za pobyt w domu pomocy społecznej ich rodziców, którzy zostali pozbawieni praw rodzicielskich. Do tej pory musieli oni współfinansować opiekę nad rodzicami.

Sporo zapisów w noweli dotyczy organizacji schronienia dla potrzebujących. Oprócz noclegowni i schronisk dla bezdomnych pojawia się nowa forma - ogrzewalnia, czyli miejsce, gdzie udzielana jest tymczasowa i podstawowa pomoc, a formalności przy przyjęciu do placówki ograniczone do niezbędnego minimum (np. nie ma wywiadu środowiskowego). W nowelizacji jest zapis, że w noclegowniach i schroniskach nie mogą przebywać osoby pod wpływem alkoholu lub substancji psychoaktywnych (dopuszczalne będzie to wyjątkowo w przypadku zaistnienia szczególnie trudnych warunków, np. klęski żywiołowej) oraz osoby niesamodzielne.

Standardy placówek zapewniających nocleg oraz usług przez nie świadczonych i kwalifikacje pracowników będzie określać rozporządzenie ministra pracy.

W nowych przepisach wprowadzono możliwość otrzymania przez osobę lub rodzinę pomocy w formie rzeczowej - odzieży, posiłków w szkole - z pominięciem zbędnych formalności. Ma to przyspieszyć i odformalizować przyznawanie takiej formy pomocy w przypadku dzieci i młodzieży oraz w przypadku wystąpienia klęski żywiołowej bądź zdarzenia losowego.

W związku z występującymi coraz częściej przypadkami agresywnych zachowań klientów pomocy społecznej wobec pracowników socjalnych wprowadzono zapis, zgodnie z którym przy przeprowadzaniu rodzinnych wywiadów środowiskowych może uczestniczyć dwóch pracowników socjalnych albo - na wniosek kierownika ośrodka pomocy społecznej - pracownik socjalny w asyście policji.

Nowe przepisy regulują również kwestie superwizji. Określono m.in. programy szkoleń dla superwizorów, kształcenia i doskonalenia zawodowego, zasady otrzymywania certyfikatów.

Nowela zmniejsza też opłaty za szkolenie dla superwizorów pracy socjalnej do wysokości 20 proc. przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce narodowej oraz wydłuża czas na dostosowanie ogrzewalni, noclegowni i schronisk dla bezdomnych do określonych w ustawie standardów - z 18 miesięcy do trzech lat.