Prokuratura Generalna reaguje na próby wpisania "homomałżeństw" do akt stanu cywilnego

Jak podała Prokuratura Krajowa, Hernand przypomniał prokuratorom o konieczności uzyskiwania informacji o toczących się postępowaniach ws. wpisania do polskich ksiąg stanu cywilnego zagranicznego aktu małżeństwa zawartego przez osoby tej samej płci. Jak podkreślono, "w Polsce coraz częściej pojawiają się przypadki wniosków o rejestrację w księgach stanu cywilnego aktu małżeństwa sporządzonego za granicą, zawartego przez osoby tej samej płci".

Prokuratorzy mają ustalać, ile aktualnie toczy się postępowań o wydanie zaświadczenia o stanie cywilnym na wniosek osób, które zawarły małżeństwo z osobą tej samej płci za granicą. Po uzyskaniu takich informacji prokuratorzy będą zgłaszali swój udział w takich postępowaniach.

W swych zaleceniach Hernand podkreślił, że odmawianie wpisania do ksiąg stanu cywilnego aktu małżeństwa sporządzonego za granicą, a zawartego przez osoby tej samej płci, zgodne jest z orzecznictwem polskich sądów. Dodał, że w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym, a przede wszystkim w art. 18 konstytucji "w sposób jednoznaczny określono małżeństwo jako związek mężczyzny i kobiety".

Jak podkreślił Hernand, prokuratura stoi na straży praworządności. "Zadanie to realizowane jest m.in. poprzez wytaczanie powództw w sprawach cywilnych oraz składanie wniosków i udział w postępowaniu sądowym w sprawach cywilnych, z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych, jeżeli tego wymaga ochrona praworządności, interesu społecznego, własności lub praw obywateli" - zaznaczono.

Prokurator może żądać wszczęcia postępowania w każdej sprawie, jak również wziąć udział w każdym toczącym się już postępowaniu, jeżeli według jego oceny wymaga tego ochrona praworządności, praw obywateli lub interesu społecznego. Może też wstąpić do postępowania w każdym jego stadium. Prokurator nie jest związany z żadną ze stron. Może on składać oświadczenia i zgłaszać wnioski, jakie uzna za celowe, oraz przytaczać fakty i dowody na ich potwierdzenie. Od chwili kiedy prokurator zgłosił udział w postępowaniu, należy mu doręczać pisma procesowe, zawiadomienia o terminach i posiedzeniach oraz orzeczenia sądowe.

Podkreślono, że Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gdańsku w styczniu 2016 r. oddalił skargę na decyzję wojewody pomorskiego ws. odmowy wpisania do polskich ksiąg stanu cywilnego aktu małżeństwa sporządzonego za granicą, a zawartego przez dwie kobiety. WSA wyraził pogląd, że pojęcie małżeństwa określone w ustawie zasadniczej ma charakter autonomiczny i niezależny od innych aktów normatywnych zarówno krajowych, jak i międzynarodowych. WSA podkreślił, że skoro w Polsce jedynie małżeństwo jako związek kobiety i mężczyzny może być zarejestrowane w formie aktu stanu cywilnego, to również zagraniczny dokument stanu cywilnego potwierdzający fakt zawarcia małżeństwa może zostać przeniesiony do rejestru stanu cywilnego w drodze transkrypcji jedynie wówczas, gdy wskazuje jako małżonków mężczyznę i kobietę. W innym wypadku, gdy akt małżeństwa wymienia osoby jednej płci, transkrypcja jako sprzeczna z podstawowymi zasadami porządku prawnego Polski jest niedopuszczalna.

PK dodała, że analogiczne stanowisko zawarto w wyrokach WSA w Gliwicach z kwietnia 2016 r. i WSA w Krakowie z maja 2016 r. Oddaliły one skargi na decyzje o odmowie przeniesienia do ksiąg stanu cywilnego w drodze transkrypcji treści aktów urodzenia sporządzonych za granicą, w których jako matkę i ojca dziecka wpisano dwie kobiety.

W 2015 r. PAP opisała wyrok Sądu Okręgowego w Warszawie, w którym uznał on, że Urząd Stanu Cywilnego zasadnie odmówił wydania zaświadczenia, które pozwalałoby Jakubowi Urbanikowi na zawarcie małżeństwa jednopłciowego w Hiszpanii. SO oddalił apelację Urbanika od wyroku sądu rejonowego, który podtrzymał decyzję kierownika stołecznego USC, odmawiającą wydania zaświadczenia o możności zawarcia ślubu za granicą z jego hiszpańskim partnerem (prawo w Hiszpanii dopuszcza małżeństwa jednopłciowe). USC powołał się na zapis konstytucji, że "małżeństwo jako związek kobiety i mężczyzny znajduje się pod ochroną i opieką RP".

Jeśli obywatel Polski chce zawrzeć małżeństwo za granicą, składa do USC wniosek o wydanie zaświadczenia, że może je zawrzeć. USC ocenia, czy nie zachodzą przeszkody prawne, na podstawie oświadczenia wnioskodawcy, w którym podaje m.in. dane osoby, z którą chce zawrzeć małżeństwo. W sprawie Urbanika kierownik USC odmówił wydania zaświadczenia, bo wskazaną osobą był mężczyzna. Urbanik powoływał się m.in. na wyrok Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu, który uznał, że brak legalizacji związków partnerskich, przy braku dostępności małżeństw dla par homoseksualnych, narusza art. 8 Konwencji praw człowieka co do prawa do prywatności i życia rodzinnego.

W lipcu 2015 r. stołeczny sąd uznał, że można wstąpić w stosunek najmu mieszkania po zmarłym partnerze homoseksualnym. W 2012 r. Sąd Najwyższy orzekł w precedensowej uchwale, że osoba tej samej płci, którą łączyła więź uczuciowa, fizyczna i gospodarcza z osobą mieszkającą w wynajmowanym mieszkaniu, przejmuje po jej śmierci najem mieszkania - tak samo jak konkubina czy żona. W 2016 r. SN orzekł zaś, że odmienność płci nie jest konieczna do uznania, że dwie osoby pozostają we wspólnym pożyciu. Uchwała ta otwiera drogę np. do odmowy zeznań wobec oskarżonego partnera tej samej płci.

W styczniu 2014 r. Sejm odrzucił trzy projekty ustaw dotyczących związków partnerskich (także jednopłciowych) - zarówno złożony przez PO, jak i dwa autorstwa ówczesnego Ruchu Palikota i SLD. W grudniu 2014 r. Sejm nie wprowadził do porządku obrad projektu zgłoszonego przez Twój Ruch, a w maju 2015 r. - projektu SLD.

Choć polskie prawo nie uznaje małżeństw jednopłciowych, polscy obywatele mogą zawierać je za granicą z obywatelami krajów, w których jest to możliwe.