GUS: 81 proc. Polaków deklaruje się jako wierzący

Zebrane w badaniu informacje, takie jak autodeklaracja wiary, przynależności do wyznania czy poczucie związku z parafią, a także instytucjonalne i indywidualne wymiary religijności ukazane poprzez częstotliwość wypełniania wybranych praktyk, pozwalają przedstawić ogólny obraz religijności mieszkańców Polski w wieku 16 lat lub więcej.

Przynależność do wyznania

W 2018 r. około 94 proc. mieszkańców Polski mających 16 lat i więcej identyfikuje się z Kościołami i związkami wyznaniowymi. Najliczniejszą zbiorowość tworzą wierni Kościoła rzymskokatolickiego (91,9 proc.). Członkowie innych Kościołów i związków wyznaniowych to łącznie 1,7 proc. populacji osób w wieku 16 lat i więcej.

Drugą co do wielkości grupą wyznaniową w Polsce są wierni Kościoła prawosławnego (0,9 proc.). Członkowie Kościołów protestanckich stanowią 0,3 proc., Świadkowie Jehowy 0,2 proc., a wierni Kościoła greckokatolickiego 0,1 proc. mieszkańców Polski.

Brak przynależności do jakiegokolwiek wyznania deklarowało natomiast ok. 3 proc. osób. Pozostałe osoby (łącznie 3,4 proc.) odmówiły odpowiedzi na pytanie bądź nie potrafiły określić swojej przynależności wyznaniowej.

W 2018 r. w porównaniu z 2015 r. nie nastąpiły wyraźne zmiany w strukturze wyznaniowej w Polsce, chociaż odnotowano niewielki (o prawie 1 pkt. proc.) spadek odsetka osób należących do Kościoła rzymskokatolickiego.

Stosunek do wiary

Mimo, że deklaracja o stosunku do wiary religijnej ukazuje jedynie przybliżony obraz znaczenia i roli religii w życiu człowieka, to jest ona jedną z najbardziej powszechnych miar religijności, nazywaną globalnym wyznaniem wiary.

Badania wskazują, że w pierwszej połowie 2018 r. blisko 70 proc. mieszkańców Polski w wieku 16 lat i więcej to osoby wierzące, a ok. 11 proc. osób określiło siebie jako głęboko wierzące.

Kolejną grupę tworzą osoby niezdecydowane, ale przywiązane do tradycji religijnej lub poszukujące (11 proc.). Osoby obojętne wobec wiary stanowią niecałe 6 proc. a osoby niewierzące – 3 proc. analizowanej populacji.

Z "Badania spójności społecznej" wynika, że w latach 2015-2018 nie nastąpiły istotne zmiany w globalnym wyznaniu wiary mieszkańców Polski, choć wystąpił niewielki (nieco ponad 1 pkt. proc.) spadek odsetka osób niezdecydowanych lub poszukujących.

Stosunek mieszkańców Polski do wiary różni się w zależności od wieku. Najniższy odsetek osób wierzących (deklaracje: głęboko wierzący i wierzący) odnotowano w grupie wieku 25-34 lata (74 proc.) oraz 16-24 lata (75 proc.). Te grupy wieku charakteryzują się też najwyższymi odsetkami osób niewierzących (po ok. 5 proc.) i obojętnych religijnie (ok. 7 proc.-8 proc.).

Osób wierzących przybywa wraz z wiekiem. Najwyższe odsetki zanotowano wśród najstarszych mieszkańców Polski (75 lat i więcej) – 90 proc. oraz w grupie wieku 55-64 lat – 86 proc.. Wpływ wieku jest najbardziej widoczny w przypadku osób głęboko wierzących. Odsetek takich osób w najmłodszej z analizowanych grup wieku wynosi niecałe 5 proc. i jest ponad trzykrotnie niższy niż wśród osób w wieku 65-74 lata i sześciokrotnie niższy niż wśród osób w wieku 75 lat i więcej (29 proc. głęboko wierzących).

Uczestnictwo w mszach, nabożeństwach lub spotkaniach religijnych

Ważnym przejawem zinstytucjonalizowanego wymiaru religijności jest uczestnictwo w praktykach religijnych takich jak msze św., nabożeństwa i spotkania religijne. W świetle badania GUS, połowa mieszkańców Polski w wieku 16 lat i więcej uczestniczy w nich co najmniej raz w tygodniu, z czego niespełna 4 proc. „chodzi do kościoła” codziennie lub częściej niż raz w tygodniu.

Nieco ponad 17 proc. uczestniczy w zbiorowych praktykach religijnych 1-2 razy w miesiącu, a przeszło 26 proc. - tylko z okazji świąt lub rzadziej. Niewiele ponad 6 proc. w ogóle nie uczestniczy w tego typu praktykach religijnych.

Częstotliwość uczestnictwa mieszkańców Polski w przedstawionych tu praktykach religijnych pomiędzy rokiem 2015 a 2018 nie zmieniła się znacząco.

Częstotliwość uczestnictwa w praktykach religijnych różni się w zależności od wieku. Najrzadziej uczestniczą w nich osoby w wieku 25-34 lata. W grupie tej odnotowano najniższy odsetek osób, które odbywają praktyki religijne raz w tygodniu lub częściej – 36 proc. oraz najwyższe odsetki osób praktykujących „tylko z okazji świąt lub rzadziej” (niecałe 37 proc.) albo w ogóle niepraktykujących – przeszło 8 proc..

Wraz z wiekiem rośnie odsetek osób częściej uczestniczących w mszach i nabożeństwach (raz w tygodniu lub częściej) od niespełna 45 proc. wśród osób w wieku 35-44 lata do 64 proc. - wśród osób mających 75 lat i więcej.

Wzrost ten jest szczególnie widoczny w grupie osób praktykujących najczęściej. Wśród najstarszych mieszkańców Polski odnotowano bowiem najwyższy odsetek (9,5 proc.) osób praktykujących częściej niż raz w tygodniu. Wskaźnik ten jest przeszło dziesięciokrotnie wyższy niż wśród osób z najmłodszej grupy wieku (16-24 lata), w której to grupie wyniósł on niespełna 1 proc..

Częstotliwość modlitwy

W 2018 r. prawie 42 proc. mieszkańców Polski w wieku 16 lat i więcej modli się prawie codziennie lub częściej (np. kilka razy w ciągu dnia), a 28 proc. - raz w tygodniu. Rzadziej (1-2 razy w miesiącu) modli się niespełna 9 proc. osób, a kilka razy w roku - około 10 proc.. Przeszło 4 proc. osób modli się bardzo okazjonalnie (raz w roku lub rzadziej), a niespełna 8 proc. nigdy się nie modli.

W stosunku do roku 2015 zanotowano jedynie nieznaczne zmiany: niewielki wzrost odsetka osób modlących się często, czyli raz w tygodniu (o 2 pkt. proc.) i kilka razy w ciągu dnia (o 1 pkt. proc.) oraz nieznaczne spadki (po około 1 pkt. proc.) odsetka osób modlących się rzadko (raz, dwa razy w miesiącu lub rzadziej).

Bardzo duży wpływ (podobnie jak w przypadku uczestnictwa w mszach i nabożeństwach) na częstotliwość modlitwy ma wiek. Najrzadziej modlącą się grupą są osoby w wieku 25-34 lata. Nieznacznie częściej modlą się osoby młodsze (w wieku 16-24 lata). Poza tym częstotliwość modlitwy rośnie wraz z wiekiem.

Szczególnie mocno zaznacza się to w przypadku częstej modlitwy (tzn. prawie codziennie lub częściej). W 2018 r. prawie codziennie lub częściej modli się od ok. 24 proc. osób w wieku 25-34 lata, 27 proc. osób w grupie 16-24 lata do ok. 59 proc. osób w wieku 65-74 lata oraz prawie 75 proc. osób w najstarszej grupie wieku – 75 lat i więcej.

Jednocześnie wśród osób najstarszych odnotowano najniższy odsetek osób nigdy nie modlących się. Wynosi on niespełna 4 proc. i jest prawie trzykrotnie niższy niż wśród osób w wieku poniżej 35 lat (ok. 11 proc. nigdy nie modlących się).

Poczucie związku z parafią, własną wspólnotą religijną

Ocena subiektywnego poczucia związku z parafią, zborem, kościołem lokalnym stanowi ważne dopełnienie obrazu religijności i znaczenia instytucji wyznaniowych w życiu mieszkańców Polski. Miara ta uwzględnia bowiem nie tylko aspekt religijny ale także instytucjonalno-wspólnotowy. Parafie, kościoły lokalne poza funkcją typowo religijną odgrywają bowiem także ważną rolę społeczną.

W 2018 r. związek ze swoją parafią, zborem, kościołem lokalnym czy własną wspólnotą religijną odczuwa ok. 66 proc. mieszkańców Polski w wieku 16 lat i więcej, w tym prawie 22 proc. określa ten związek jako bardzo silny.

Brak poczucia więzi z parafią deklaruje przeszło 27 proc. osób, w tym prawie 14 proc. wyraża zupełny brak poczucia związku. Wyniki badania wskazują, że poziom autoidentyfikacji z parafią, własną wspólnotą wyznaniową w stosunku do roku 2015 pozostał praktycznie na niezmienionym poziomie.

Poczucie związku z parafią, wspólnotą religijną to kolejny aspekt życia religijnego, na który znacząco wpływa wiek. Podział na grupy wieku pozwala wyodrębnić trzy podejścia do identyfikacji ze wspólnotą religijną. Pierwsze – to podejście osób młodszych (w wieku 16-44 lata), wśród których poziom autoidentyfikacji z parafią jest najniższy i kształtuje się na poziomie 53-58 proc., a brak poczucia związku z parafią odczuwa od 32 proc. do 39 proc. osób.

Drugie – reprezentują osoby starsze (w wieku 55 lat i więcej) z wysoką identyfikacją z parafią wynoszącą od 76 proc. do prawie 83 proc.. W grupie tej odsetek osób nieodczuwających związku z parafią nie przekracza 20 proc..

Trzecie podejście – dotyczy osób w średnim wieku (45-54 lata), których identyfikacja z parafią plasuje się pomiędzy dwiema omawianymi wcześniej grupami wieku. W grupie tej więź z parafią odczuwa ok. 69 proc. osób, w tym niespełna 20 proc. czuje z nią bardzo silny związek; przeciwne odczucia (tzn. brak poczucia związku z parafią) ma blisko 24 proc. osób w tym wieku.

Reprezentacyjne "Badanie spójności społecznej" zostało przeprowadzone w dniach 5 lutego - 30 maja br. Odpowiedzi na pytania w kwestionariuszu indywidualnym udzieliło ponad 13 tys. osób w wieku 16 lat i więcej.