USA: Wystawa zdjęć z bitwy o Monte Cassino w nowojorskim Domu Żołnierza

Autorem większości czarno-białych prac w Domu Żołnierza jest Tadeusz Szumański. Pokazują one m.in. 2. Korpus Polski idący do walki, akcję ciężkiej artylerii, czołgi "Pirat" i "Pazur" 4. Pułku Pancernego, walkę z użyciem granatów oraz wspinaczkę komandosów na stok San Angelo.

Inną grupę stanowią fotografie obrazujące transport zaopatrzenia na mułach, główny punkt opatrunkowy, schron, przygotowane na zapas groby, przeprowadzanie jeńców i zwłoki zabitych Niemców.

Są też scenki rodzajowe, przedstawiające np. regulację ruchu wśród zgliszczy Cervaro koło Monte Cassino czy żołnierzy polskich słuchających gadzinowego radia "Wanda".

Fotografie te uzupełnia m.in. szkic terenu walk oraz afisz ekspozycji "Polacy Zdobyli Monte Cassino" w Krakowskim Towarzystwie Fotograficznym, przygotowanej dla uczenia 40. rocznicy bitwy. Oryginalna wystawa zawierała ok. 400 zdjęć.

O niedawnym, przypadkowym odkryciu oryginalnych fotografii opowiadał zastępca konsula generalnego RP w Nowym Jorku Kamil Henne. Doszło do tego podczas porządkowania zagraconych pod sufit magazynów nowojorskiego konsulatu, gdzie znaleziono skrzynkę w worku zalakowanym pieczęcią poczty dyplomatycznej. Były tam nienaruszone przez czas zdjęcia stanowiące fragment ekspozycji z opisami po polsku, angielsku i francusku.

"Wystawę przygotowano na 40. rocznicę bitwy o Monte Casino. Znaczy to, że przeleżała 35 lat w magazynie i, jak sądzimy, nigdy wcześniej nie była prezentowana w Nowym Jorku. Odkryliśmy ją dwa miesiące temu i udostępniliśmy weteranom" - wyjaśnił PAP Henne.

Archiwista Stowarzyszenia Weteranów Armii Polskiej w Ameryce (SWAP) dr Teofil Lachowicz dodał, że są to odbitki z oryginalnych negatywów, należących do Szumańskiego, korespondenta wojennego 2. Korpusu Polskiego. Wykonał on łącznie ponad 14,5 tys. zdjęć.

Większość fotografii Szumańskiego ilustrowała kolejne wydania książki Melchiora Wańkowicza "Monte Cassino". Pozostałymi autorami zdjęć zgromadzonych na wystawie są Władysław Choma, Władysław Gryksztas, Tadeusz Zajączkowski, Wiktor Ostrowski, Adam Chruściel, który poległ na froncie, Feliks Maliniak i Konstanty Hrynkiewicz.

"Jest to niesamowita sprawa. Dokładnie dzisiaj, 18 maja, mamy 75. rocznicę zdobycia Monte Cassino i możemy pokazać wyjątkową wystawę, która była przez 35 lat zalakowana w podziemiach konsulatu. Słowa uznania należą się obecnej ekipie, że dokonała przeglądu i znalazła taką perełkę" - wskazał Lachowicz.

Powiedział PAP, że w rejonie Nowego Jorku zostało już niewielu żyjących uczestników bitwy. Jeden z nich to Antoni Chrościelewski, który służył w artylerii przeciwlotniczej, pełniąc funkcję komendanta Okręgu II SWAP. W stanie Connecticut mieszkają Wincenty Knapczyk oraz Jan Baczyński. Z powodów zdrowotnych nie mogli oni przybyć na wystawę, przygotowaną przez absolwentkę Królewskiej Akademii Sztuk Pięknych w Kopenhadze Joannę Niemiro.