W Sejmie o Rzeczniku Praw Żołnierzy

Autorzy projektu przekonują, że instytucja Rzecznika Praw Żołnierza - lub jego odpowiednika - funkcjonuje w co najmniej kilkunastu krajach m.in. Kanadzie, Niemczech, Irlandii, USA, Australii, Norwegii, Szwecji, Holandii i Wielkiej Brytanii.

W uzasadnieniu oceniono, że hierarchiczna struktura wojska często nie pozwala na skuteczne dochodzenie praw przez żołnierzy. Ograniczenia te, jak wskazano, wynikają m.in. z zamkniętego trybu dochodzenia praw - przełożeni, prokuratura wojskowa, sądy wojskowe, Ministerstwo Obrony - oraz obostrzeń w zakresie członkostwa wojskowych w stowarzyszeniach.

Zdaniem inicjatorów projektu, potrzebny jest "skuteczny aparat pomocy żołnierzom" umiejscowiony poza strukturami wojska i resortu obrony. Działania - funkcjonującego przy Rzeczniku Praw Obywatelskich - Zespołu Praw Żołnierzy i Funkcjonariuszy Służb Publicznych uznano za niewystarczające.

Sceptyczny, jeśli idzie o inicjatywę powołania Rzecznika Praw Żołnierzy, jest szef MON Bogdan Klich. Pytany o nią kilka dni temu ocenił, że jest wiele instytucji, które w wystarczającym stopniu reprezentują interesy wojskowych, m.in. Konwent Dziekanów Korpusu Oficerów Zawodowych WP.

Rzecznik, jak napisano w projekcie ustawy, miałby działać na rzecz ochrony praw żołnierzy do odpowiednich warunków pełnienia służby (w tym właściwego umundurowania, wyposażenia osobistego oraz bojowego) i ochrony zdrowia (m.in. wykwalifikowanej opieki medycznej i rehabilitacyjnej). Jego zadaniem byłoby także dbanie o przestrzeganie prawa do równego traktowania w zakresie wynagradzania i awansów, prawa do życia prywatnego i rodzinnego oraz wolności sumienia i wyznania.

Rzecznik miałby dbać o ochronę praw żołnierzy pełniących służbę, znajdujących się w stanie spoczynku i przeniesionych do rezerwy, a także rodzin poległych w czasie wykonywania zadań wojskowych oraz cywilnych pracowników wojska.

Rzecznika Praw Żołnierzy powoływałby Sejm, za zgodą Senatu i po zasięgnięciu opinii komisji stałych Sejmu właściwych do spraw obrony narodowej oraz sprawiedliwości i praw człowieka, na wniosek marszałka Sejmu, marszałka Senatu, grupy co najmniej 35 posłów lub co najmniej 15 senatorów. Jego kadencja trwałaby pięć lat od dnia złożenia ślubowania. RPŻ nie mógłby należeć do partii politycznej.

Rzecznik miałby uprawnienia do samodzielnego prowadzenia postępowania wyjaśniającego, zwrócić się o zbadanie sprawy lub jej części do właściwych organów lub wystąpić do Sejmu o zlecenie działań Najwyższej Izbie Kontroli. Mógłby zbadać, nawet bez uprzedzenia, każdą sprawę na miejscu oraz żądać złożenia wyjaśnień i przedstawienia akt każdej sprawy prowadzonej przez naczelne i centralne organy administracji państwowej, organy administracji rządowej oraz jednostki organizacyjne Sił Zbrojnych. Rzecznik mógłby także domagać się przedłożenia informacji o stanie sprawy prowadzonej przez cywilne i wojskowe sądy oraz prokuratury, a także przez żandarmerię. Miałby uprawnienia do zlecania ekspertyz i opinii.

Obsługą Rzecznika zajmowałoby się jego biuro. Wydatki związane z funkcjonowaniem pokrywałby budżet państwa. W uzasadnieniu projektu napisano, że "są to koszty trudne do oszacowania na obecnym etapie prac, gdyż będą zależały w dużym stopniu od przyjętej koncepcji funkcjonowania pierwszego Rzecznika i jego Biura".

Pod projektem podpisali się m.in. połowie Izabella Sierakowska i Marek Borowski (Koło Poselskie Socjaldemokracji Polskiej), Ludwik Dorn (niezrzesz.) oraz Marian Filar (Demokratyczne Koło Poselskie Stronnictwa Demokratycznego).