Kraków. Portrety emigrantów walczących

Będzie można zobaczyć m.in. wizerunki poety Mariana Hemara, wybitnego powieściopisarza i publicysty Józefa Mackiewicza, powieściopisarza i publicysty Zygmunta Nowakowskiego oraz Mieczysława Grydzewskiego, redaktora londyńskiego tygodnika "Wiadomości". Plansze z portretami opatrzone są informacjami biograficznymi.

Na pomysł takiego niekonwencjonalnego przypomnienia wybitnych postaci, wciąż zbyt mało obecnych w świadomości współczesnych Polaków, wpadł dr Paweł Chojnacki, historyk, pisarz i publicysta, biograf Z. Nowakowskiego i badacz dziejów polskiej emigracji politycznej. Na co dzień pracuje on w Oddziałowym Biurze Badań Historycznych IPN w Krakowie, współpracując także z Instytutem Historii PAN. - Tytuł serii portretów niezłomnych emigrantów "Londyn żywy" nawiązuje do serii wydawniczej Związku Pisarzy Polskich na Obczyźnie. Była to seria almanachów, zbiorów tekstów, mówiących o klasykach literatury polskiej, głównie tych nawiązujących do poprzedniczki, do pierwszej Wielkiej Emigracji. Był więc "Mickiewicz żywy", "Krasiński żywy", ale i Norwid, Conrad, Wyspiański i Sienkiewicz. Nagłówkiem do wprowadzenia do wystawy jest zdanie: "Niezłomni strzelający ze słów". Mówi on jednoznacznie i bezpośrednio o jednym z wątków, które towarzyszą temu przedsięwzięciu artystycznemu i edukacyjnemu. Jest to wątek pokazujący z dalszej perspektywy, perspektywy już kilkudziesięciu lat, perspektywy, która umożliwia nam pewne uogólnienia, walkę o Polskę suwerenną. Walkę, która toczyła się w kraju, głównie w lasach, lecz także toczącą się na emigracji walkę moralną, duchową, intelektualną, kulturową i artystyczną, nadającą kształt cywilizacyjny tym zmaganiom - mowi dr Chojnacki. - Równie istotny jest wątek wyboru tych, a nie innych 12 postaci. Tutaj ten element niezłomności i postawy światopoglądowej, politycznej i moralnej był bardzo istotny, ale równie istotny był moment poziomu twórczości kulturalnej, czyli pracy redakcyjnej, pisarskiej i publicystycznej, działalności społecznej na uchodźstwie. Te dwa elementy współbrzmią. One tworzą przy każdej postaci dwa wątki, dwie strony tego samego medalu. Dwie strony każdego z tych ludzi, człowieka, który podjął świadomą decyzję o pozostaniu na obczyźnie, który odmawiał zaakceptowania tej Polski, która nie była Polską, Polski okupowanej przez komunistów, również płacąc za to cenę, m.in. cenę zapomnienia w kraju. Musimy ich teraz przypominać, nawet w tak niekonwencjonalnej, malarskiej formie -  dodał pomysłodawca ekspozycji.

Znając dobrze artystkę jeszcze z czasów swojego wieloletniego pobytu naukowego w Londynie, zdołał nakłonić ją do takiego przedsięwzięcia, które łączyłoby wartości artystyczne z edukacyjnymi. Portret w technice pastelu jest specjalnością B. Kaczmarowskiej-Hanilton, znanej w całej Europie. Artystka jest absolwentką Akademii Sztuk Pięknych w Gdańsku. Swoje rzemiosło malarskie kształciła także na uczelniach w Wenecji i Rzymie. Malarka od połowy lat 70. ub. wieku mieszka w Wielkiej Brytanii. Jako żona lorda Iana Hamiltona weszła w środowisko brytyjskiej arystokracji. Jej prace portretowe przyciągnęły także kolejne zamówienia ze strony brytyjskiej rodziny panującej. Pozowali jej m.in. królowa Elżbieta, wdowa po Jerzym VI. Dla uczczenia platynowego jubileuszu królowej Elżbiety II w maju 2022 r. w zamku Windsor namalowała ostatni portret monarchini, która zmarła 8 września. Spod jej pędzla wyszły także portrety papieża Jana Pawła II i księcia Duarte Pio Bragançy, pretendenta do tronu Portugalii.

Portretowała również wybitnych przedstawicieli polskiej emigracji niepodległościowej w Wielkiej Brytanii, m.in. prezydenta Rzeczypospolitej na Uchodźstwie Edwarda Raczyńskiego, gen. Klemensa Rudnickiego, legendarnego kawalerzystę, zdobywcę Bolonii w czasie walk II Korpusu gen. Andersa, ostatniego dowódcy 1 Dywizji Pancernej, czy poetę Stanisława Balińskiego.

Wernisaż wystawy odbędzie się w czwartek 10 listopada o godz. 18 w Centrum Edukacyjnym "Przystanek Historia" IPN w Krakowie (ul. Dunajewskiego 8). Wstęp wolny. Ekspozycję będzie można oglądać do końca stycznia przyszłego roku.

Portrety pokazane na wystawie znajda się także na kartach kalendarza ściennego na rok 2023, który opublikuje Instytut Pamięci Narodowej.

  Archiwum Barbary Kaczmarowskiej-Hamilton 2001. Barbara Kaczmarowska-Hamilton w trakcie pracy nad portretem królowej Elżbiety (1900-2002).