Dziewiąty konsystorz

Ojciec Święty mianował też jeszcze jednego kardynała, którego nazwisko zachowuje "in pectore", czyli "w sercu", nie ujawniając go na razie publicznie. Instytucja kardynalatu w Kościele zachodnim sięga korzeniami początków chrześcijaństwa (co najmniej IV w.), przechodząc w ciągu wieków wiele poważnych zmian. Według papieża Zachariasza (741-52), jako pierwszy terminu tego użył Sylwester I (314-35), mówiąc o "presbyteri et diaconi cardinales" - to znaczy kapłanach i diakonach kardynalnych (czyli głównych). Początkowo słowo to odnosiło się do duchownych włączonych (incardinati) do określonego kościoła lub diakonii, później zaczęło oznaczać niektóre ważniejsze świątynie Rzymu i innych większych miast Italii (Mediolanu, Neapolu, Rawenny i kilku innych), jak również poza Półwyspem Apenińskim, np. w Kolonii, Trewirze, Magdeburgu, Santiago de Compostela, Konstantynopolu. Wreszcie po kilku dalszych wiekach, mniej więcej pod koniec pierwszego tysiąclecia, kardynałami zaczęto nazywać tylko niektórych wyższych duchownych z Rzymu i najbliższych jego okolic, którzy otaczali swego biskupa - papieża. W tym pierwszym okresie kardynałami mogli być zarówno diakoni, jak i kapłani, a z czasem także biskupi. Ci ostatni pojawili się wtedy, gdy Papieże zaczęli zwoływali do Rzymu biskupów z okolicznych miejscowości (dziś są to na ogół peryferyjne dzielnice stolicy Włoch) - tzw. episcopi cardinales; było ich początkowo 7, a od XII w. - 6. Ten dawny podział utrzymał się do dzisiaj w postaci trzech kategorii kardynałów: biskupów, prezbiterów (kapłanów) i diakonów. Przeważają, i to zdecydowanie, kardynałowie-prezbiterzy. Wzrost roli kardynałów Rola kardynałów zaczęła wzrastać, począwszy od połowy XI wieku. 6 grudnia 1058 r. po raz pierwszy wyłącznie oni wybrali w Sienie kolejnego papieża - Gerharda z Burgundii, który przyjął imię Mikołaj II (na ogół za datę wyboru przyjmuje się 24 stycznia następnego roku, gdyż dopiero wtedy mógł on objąć Tron św. Piotra w Rzymie po usunięciu z miasta innego kandydata do tego urzędu - Benedykta X). Do tego czasu biskupów Rzymu wybierał teoretycznie miejscowy lud, reprezentowany przez swych biskupów i księży, nierzadko pod naciskiem władców świeckich, przede wszystkim cesarzy niemieckich. Wyboru z 1058/9 roku nie dokonali wszyscy kardynałowie, ale tylko sześciu kardynałów-biskupów. Potwierdził to wspomniany Mikołaj II (1059-61), który dekretem z 13 kwietnia 1059 zarządził, że elektorami mogą być tylko kardynałowie-biskupi. Nie wiemy jednak dokładnie, czy wszyscy kolejni papieże byli wybierani w ten sposób. Wiadomo natomiast, że jego bezpośredni następca, bp Anzelm de Baggio z Lukki, nie był nawet kardynałem, a jednak został papieżem jako Aleksander II (1061-73). Paschalisa II (1099-1118) wybierali kardynałowie, biskupi, diakoni, przywódcy miasta (primores), primiscrinii (sekretarze) i pisarze. W Rzymie urzędowało wówczas jedynie trzech kardynałów. Po raz pierwszy natomiast w wyborze papieża, czyli konklawe, wzięli udział kardynałowie wszystkich trzech kategorii w 1130 r., gdy wybrano Innocentego II. W 1179 r. III Sobór Laterański postanowił, że odtąd tylko kardynałowie mogą wybierać papieża i że dla ważności wyboru potrzeba co najmniej dwóch trzecich głosów. Ostatnim papieżem-niekardynałem był bł. Urban V (1378-89). Były to czasy tzw. awiniońskiej niewoli papieży i na ich wybór największy wpływ mieli królowie francuscy. Jeśli w pierwszych wiekach kardynałami byli w praktyce najpierw wyłącznie duchowni rzymscy, potem z innych miast włoskich, to w 2. tysiącleciu skład narodowy tego gremium zaczął się poszerzać i coraz bardziej wzrastał w nim udział duchowieństwa spoza Rzymu i spoza Italii - po raz pierwszy biskupi spoza Rzymu stali się kardynałami po śmierci Aleksandra III w 1181 r.