Rodzina Ulmów w Kanadzie

Musimy pamiętać lekcje historii. Z czasem pojawia się bowiem amnezja, która obejmuje straszliwości Holokaustu, w tym także pamięć o heroizmie wielu ludzi w tych najciemniejszych czasach. Zapominamy także o rzeczywistości nazistowsko-niemieckiej okupacji. Historia rodziny Ulmów ją przypomina m.in. w tym względzie, że każdemu z Polaków ukrywających Żydów groziła kara śmierci – mówił podczas otwarcia wystawy Marcin Bosacki, nowy ambasador RP w Kanadzie.

Wydarzenie zgromadziło wiele osób, w tym przedstawicieli miejscowej Polonii oraz społeczności żydowskiej. Szczegółowo historię rodziny Ulmów z Markowej koło Łańcuta oraz ukrywanych przez nich Żydów przedstawił dr Mateusz Szpytma z krakowskiego oddziału IPN. Zaprezentowany został również film „Cena życia” w reż. ks. Andrzeja Baczyńskiego.

Wystawa „Samarytanie z Markowej” po raz pierwszy została zaprezentowana 24 marca 2010 r. w Warszawie, a potem w wielu miejscach w Polsce oraz w Monachium w Niemczech. Jest wspólnym dziełem Instytutu Pamięci Narodowej, Centralnej Biblioteki Rolniczej, Muzeum Historii Polskiego Ruchu Ludowego, Narodowego Centrum Kultury. Patronat honorowy objęli nad nią: Zvi Ravner Ambasador Izraela w Polsce, abp Józef Michalik metropolita przemyski i przewodniczący Konferencji Episkopatu Polski, Michael Schudrich Naczelny Rabin Polski oraz Waldemar Pawlak ówczesny wicepremier i minister gospodarki. Autorem wystawy jest dr Mateusz Szpytma z IPN, projekt graficzny opracował Dominik Wasilewski z CBR.

Współorganizatorami prezentacji wystawy w Ottawie są: Instytut Pamięci Narodowej, Ambasada RP w Kanadzie, The Departament of Modern Languages and Literatures and The Slavic Research Group, Uniwersity of Ottawa oraz The Canadian Chairmanship of the International Holocaust Remembrance Alliance i The Shoah Committee of the Jewish Federation of Ottawa. Prezentacja wystawy jest częścią tegorocznego Miesiąca Edukacji o Holokauście w Ottawie.

Małżonkowie Józef i Wiktoria Ulmowie mieszkali w Markowej koło Łańcuta. Józef Ulma urodził się w 1900 r., jego żona Wiktoria była 12 lat młodsza. Mieli sześcioro dzieci: Stanisławę, Barbarę, Władysława, Franciszka, Antoniego i Marię. W czasie okupacji ukrywali w swoim gospodarstwie ośmioro Żydów – pięciu mężczyzn z Łańcuta o nazwisku Szall oraz Laykę i Gołdę Goldman wraz z córką jednej z nich. 24 marca 1944 r. w nocy do ich domu zapukali hitlerowcy. Najpierw zamordowali ukrywanych Żydów, a potem całą rodzinę Ulmów, w tym Wiktorię, która była w dziewiątym miesiącu ciąży i dzieci, z których najstarsze miało 8 lat, a najmłodsze 1,5 roku.

W 1995 r. Józef i Wiktoria Ulmowie zostali uhonorowani tytułem „Sprawiedliwi wśród Narodów Świata”. W 2003 r. rozpoczął się proces beatyfikacyjny rodziny Ulmów, który na etapie diecezjalnym zakończył się w 2008 r. W 2011 r. dokumenty trafiły do Watykanu. Męczennicy z Markowej są w grupie ponad 100 innych męczenników II wojny światowej.