Hierarchia Kościoła a ruchy charyzmatyczne

Dokument, zatytułowany „Iuvenescit Ecclesia”, przedstawia m.in. kryteria rozeznawania darów charyzmatycznych w Kościele i „form prawnych uznawania nowych form eklezjalnych” z nimi związanych.

Autorzy listu wychodzą od stwierdzenia, że „Kościół mocą Ewangelii utrzymuje się w ciągłej młodości, a Duch stale go odnawia, budując i prowadząc go poprzez rozmaite dary hierarchiczne i charyzmatyczne”. Uznanie i docenienie „licznych charyzmatów, zdolnych do pobudzania i karmienia życia wiarą Ludu Bożego” jest dziś bardziej niż kiedykolwiek przedtem konieczne w związku z zadaniem nowej ewangelizacji.

Przedmiotem dokumentu są „wielorakie zrzeszenia eklezjalne”, powstałe zarówno przed, jak i po Soborze Watykańskim II, które „stanowią cenny zasób dla odnowy Kościoła i naglącego duszpasterskiego i misyjnego nawrócenia całego życia kościelnego”. Są wśród nich tradycyjne stowarzyszenia, instytuty życia konsekrowanego i stowarzyszenia życia apostolskiego, a także „zrzeszenia ludzi świeckich, ruchy kościelne i nowe wspólnoty”. Tym, co odróżnia je na tle całego Kościoła, jest ich „charakter «ruchów», a więc pewnych dynamicznych rzeczywistości, które są w stanie ukazywać szczególną atrakcyjność Ewangelii i proponować model życia chrześcijańskiego, który z założenia ma być całościowy, a więc obejmujący wszystkie aspekty ludzkiego istnienia”, a także „intensywne współdzielenie życia, po to, by wzmacniać życie wiarą, nadzieją i miłością”. W zrzeszeniach tych, „w zależności od charyzmatu, mogą brać udział wierni żyjący w różnych stanach (świeccy, kapłani, osoby konsekrowane), co jest przejawem wielorakiego bogactwa kościelnej wspólnoty”.

Celem listu jest przywołanie, w kontekście relacji pomiędzy darami hierarchicznymi a charyzmatycznymi, tych elementów teologicznych i eklezjologicznych, „których zrozumienie może sprzyjać płodnemu i uporządkowanemu udziałowi nowych zrzeszeń eklezjalnych w komunii i misji Kościoła”. Dlatego w oparciu o „kluczowe elementy zarówno nauki o charyzmatach, wyłożonej w Nowym Testamencie, jak i refleksji Magisterium wokół tych nowych rzeczywistości” oraz „o pewne zasady o charakterze teologiczno-systematycznym” dokument proponuje „wyznaczniki tożsamości darów hierarchicznych i charyzmatycznych, a także wybrane kryteria dla rozeznawania nowych ruchów kościelnych”.

Biblijne i teologiczne podstawy

Przedstawiając rozumienie charyzmatów w Nowym Testamencie, dokument podkreśla, że są one udzielane dla wspólnego pożytku, a ich różnorodność wynika z tego, iż Kościół „stale wzrasta w czasie, dzięki ożywiającemu działaniu Ducha”. Biblia nie przeciwstawia sobie poszczególnych charyzmatów, lecz wskazuje „na ich harmonijne połączenie i wzajemną komplementarność”. Przeciwstawienie, „które z jednej strony umieszcza Kościół instytucjonalny typu judeo-chrześcijańskiego, a z drugiej charyzmatyczny typu Pawłowego, którego doszukują się niektóre zawężone interpretacje eklezjologiczne, nie znajduje w rzeczywistości potwierdzenia w tekstach Nowego Testamentu”. Posiadanie charyzmatów nie upoważnia „do uchylenia się od posłuszeństwa wobec hierarchii kościelnej”. Dlatego św. Paweł ustala precyzyjne zasady korzystania z charyzmatów.

Autorzy listu przypominają, że „dary hierarchiczne i charyzmatyczne” mają „to samo pochodzenie i ten sam cel”. Są „darami Boga, Ducha Świętego, Chrystusa, darami udzielanymi po to, by przyczyniać się, na różne sposoby, do budowania Kościoła”. Kto bowiem „otrzymał dar prowadzenia Kościoła, ma także obowiązek czuwania nad dobrym korzystaniem z innych charyzmatów, tak, by wszystko razem pracowało dla dobra Kościoła i jego ewangelizacyjnej misji”. Duch „obdarowuje hierarchę Kościoła zdolnością rozeznawania autentycznych charyzmatów, przyjmowania ich z radością i z wdzięcznością, szczerego zachęcania do ich wykorzystywania i towarzyszenia z ojcowską czujnością”.

Przypominając nauczanie Kościoła od czasów Piusa XII, dokument wskazuje teologiczny fundament relacji między darami hierarchicznymi i charyzmatycznymi. Polega on na wewnętrznej relacji „pomiędzy misją Słowa wcielonego a misją Ducha Świętego”, gdyż „każdy dar przychodzi od Ojca, za pośrednictwem Syna, w Duchu Świętym”, a „obie misje Boże nawzajem się implikują w każdym darze udzielonym Kościołowi”. Tak naprawdę „misja Jezusa Chrystusa już sama w sobie implikuje działanie Ducha Świętego”.

„Dostrzeżenie trynitarnego i chrystologicznego horyzontu darów Bożych rzuca także światło na relację między darami hierarchicznymi a charyzmatycznymi. To bowiem w darach hierarchicznych, jako tych, które związane są z sakramentem kapłaństwa, wyłania się na pierwszy plan relacja ze zbawczym działaniem Chrystusa, jak np. w ustanowieniu Eucharystii, władzy odpuszczania grzechów, nakazie działalności apostolskiej z zadaniem głoszenia Ewangelii i udzielania chrztu. Podobnie jasne jest, że żaden sakrament nie może być udzielony bez działania Ducha Świętego. Z drugiej strony dary charyzmatyczne, udzielane przez Ducha, «który wieje tam, gdzie chce» i rozdziela je «tak, jak chce», są obiektywnie powiązane z nowym życiem w Chrystusie, ponieważ wszyscy, jako «poszczególne członki», są częścią Jego Ciała. Dlatego też właściwe zrozumienie darów charyzmatycznych możliwe jest wyłącznie poprzez odniesienie do obecności Chrystusa i Jego posługi. Jak stwierdza Jan Paweł II, «prawdziwe charyzmaty muszą dążyć do spotkania z Chrystusem w sakramentach». Dary hierarchiczne i charyzmatyczne są zatem ze sobą połączone poprzez odniesienie do wewnętrznej relacji między Jezusem Chrystusem a Duchem Świętym. Paraklet jest Tym, który skutecznie, poprzez sakramenty, rozdaje zbawczą łaskę ofiarowaną przez umarłego i zmartwychwstałego Chrystusa, a jednocześnie Tym, który udziela charyzmatów” - tłumaczy dokument Kongregacji.

Rozważając relację między darami hierarchicznymi i charyzmatycznymi w życiu i misji Kościoła, list zauważa, że „nieuprawnione jest jakiekolwiek przeciwstawianie czy traktowanie rozłącznie darów hierarchicznych i darów charyzmatycznych”. Albowiem „relacja pomiędzy darami charyzmatycznymi a kościelną strukturą sakramentalną potwierdza współistnienie darów hierarchicznych – jako takich stałych, trwałych i nieodwołalnych – i darów charyzmatycznych”, które „w swych formach historycznych nie są zagwarantowane na zawsze”, ale nigdy nie może ich zabraknąć w życiu ani w misji Kościoła.

Dary hierarchiczne, właściwe sakramentowi święceń, „udzielane są po to, by w Kościele jako komunii nie zabrakło nigdy żadnemu wiernemu obiektywnie udzielanej łaski sakramentów, normatywnego głoszenia Słowa Bożego i troski duszpasterskiej”. Z kolei dary charyzmatyczne są „w sposób dowolny rozdzielane przez Ducha Świętego, aby łaska sakramentalna przynosiła owoce w życiu chrześcijańskim”. Udział w nich mają nie tylko osoby, które je otrzymały, ale także inni, w zależności od „relacji, jaka we wspólnocie Kościoła łączy ze sobą danego człowieka i tę wspólnotę”. Wykorzystane w praktyce, dary te mogą budować „więzi duchowe”, poprzez które tworzą się „prawdziwe rodziny duchowe”. „Zrzeszenia eklezjalne w swych rozmaitych formach stanowią zatem takie współuczestniczenie w darze charyzmatycznym. Ruchy kościelne i nowe wspólnoty są dowodem tego, w jaki sposób charyzmat oryginalny może skupiać wokół siebie wiernych i pomagać im w pełni przeżywać ich chrześcijańskie powołanie i własny stan życia, w służbie misji Kościoła”, stwierdza Kongregacja.