Opinia Instytutu Ordo Iuris ws. petycji dotyczącej ochrony życia

Polska Federacja Ruchów Obrony Życia 14 września 2016 r. złożyła zaadresowaną do Marszałka Sejmu petycję, której przedmiotem jest projekt ustawy usuwającej z polskiego porządku prawnego trzy przesłanki pozwalające na dokonanie legalnej aborcji na koszt podatnika w publicznym zakładzie opieki zdrowotnej. W opinii ekspertów Instytutu Ordo Iuris, petycja ta spełnia wymogi formalne przewidziane art. 4 ustawy z 11 lipca 2014 r. o petycjach, a jej przedmiot w pełni koresponduje z kompetencjami Sejmu, co oznacza, że adresat petycji został wskazany poprawnie. Potwierdziła to także opinia Biura Analiz Sejmowych. Projekt zakłada nowelizację trzech ustaw: ustawy z dnia 7 stycznia 1993 r. o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach  dopuszczalności przerywania ciąży, ustawy  z  dnia  6  czerwca  1997  r.  Kodeks  karny oraz ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny.

Proponowane zmiany, poza poszerzeniem prawnej ochrony życia ludzkiego na etapie prenatalnym poprzez eliminację przesłanek aborcyjnych, porządkuje terminologię i definicje legalne dziecka poczętego, wzmacnia cywilnoprawny status nasciturusa oraz ogólne zobowiązania organów władzy publicznej do udzielania pomocy m.in. kobietom w ciąży, rodzinom, samotnym rodzicom. W tym ostatnim zakresie petycja w pewnej mierze pokrywa się z rozwiązaniami wprowadzonymi ustawą z 4 listopada 2016 r. o wsparciu kobiet w ciąży i rodzin „Za życiem”.

W pozostałym zakresie załączony do petycji projekt ustawy w istocie zmierza do pełniejszego poszanowania art. 38 Konstytucji RP z 2 kwietnia 1997 r. („Rzeczpospolita Polska zapewnia każdemu człowiekowi prawną ochronę życia”) oraz wykonuje dyrektywy płynące z orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego. W orzeczeniu z 28 maja 1997 r. zauważył on, że w demokratycznym państwie prawnym „od momentu powstania życie ludzkie staje się wartością chronioną konstytucyjnie, co dotyczy także „fazy prenatalnej”. W wyroku z 30 września 2008 r. Trybunał przypomniał natomiast, iż „życie człowieka nie podlega wartościowaniu ze względu na jego wiek, stan zdrowia, przewidywany czas jego trwania, ani ze względu na jakiekolwiek inne kryteria”.

Jak podkreślają eksperci Instytutu Ordo Iuris, analizowany projekt ustawy jest również zgodny z wiążącymi Polskę umowami międzynarodowymi, w szczególności z Konwencją o prawach dziecka z 20 listopada 1989 r., która zobowiązuje do zapewnienia dziecku „właściwej ochrony prawnej, zarówno przed, jak i po urodzeniu”, w tym „niezbywalnego prawa do życia”. Dodać trzeba, iż postulowane zmiany w kodeksie karnym powinny usunąć rozbieżności między orzecznictwem Trybunału Konstytucyjnego i Sądu Najwyższego co do rozumienia człowieka na gruncie prawa karnego i tym samym zakończyć dyskryminację dzieci w najwcześniejszym okresie ich rozwoju. Wreszcie proponowana nowelizacja kodeksu cywilnego przywraca warunkową zdolność prawną dziecku przed urodzeniem.

Mankamentem projektu ustawy, który jest przedmiotem petycji są liczne usterki legislacyjne. Mają one jednak na ogół charakter jedynie redakcyjny i stylistyczny, a ich wyeliminowanie nie stanowi najmniejszego problemu dla służb legislacyjnych Sejmu w kolejnych etapach postępowania legislacyjnego.

Eksperci Instytutu podkreślają także, że przyjęty tryb petycji jest nader właściwy do dalszego procedowania tego projektu. Komisja Petycji, jako stała komisja sejmowa, na podstawie art. 118 Konstytucji dysponuje prawem inicjatywy ustawodawczej. Biorąc pod uwagę obowiązującą Konstytucję RP oraz sygnalizowane wyżej orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego, jak również zobowiązania prawnomiędzynarodowe Polski, jedynym racjonalnym posunięciem jest  zainicjowanie procesu legislacyjnego mającego na celu zbliżenie obowiązującego ustawodawstwa do stanu zgodności z Konstytucją. Zgodnie z ustawą o petycjach obowiązkiem Sejmu jest rozpatrzenie petycji (art. 10) i poinformowanie wnioskodawcy o sposobie załatwienia sprawy (art. 13).

Złożoną petycję i proponowany projekt ustawy wsparły organizacje, które tworzyły Komitet Stop Aborcji oraz Instytut Ordo Iuris.