Kościół a ekologia

Chrześcijańska ekologia w Polsce

W Polsce o skali zniszczeń środowiska naturalnego zaczęto sobie zdawać sprawę dopiero w latach 80. ub. wieku, po okresie intensywnych działań gospodarczych i nie przestrzegającego norm ingerowania w przyrodę w „epoce Gierka”. Wtedy też różne środowiska katolickie powoli zaczęły sobie uświadamiać konieczność działań na rzecz ochrony środowiska. Potrzebę takiego zaangażowania podkreślił list pasterski Episkopatu Polski z 2 maja 1989 r. Treści o ochronie środowiska zaczynają się w programie katechetycznym dla klas szkoły podstawowej od kilku lat, choć wielu katechetów czyniło to na własną rękę już w latach 90. Biskupi omówili w nim ówczesną sytuację ekologiczną w Polsce. Zwrócili uwagę na moralną odpowiedzialność za stan środowiska naturalnego. Zwrócili się także do wiernych z apelem o zaangażowanie w ochronę najbliższego środowiska oraz o wychowanie dzieci do szacunku wobec przyrody.

W 1979 r. Jan Paweł II ogłosił św. Franciszka z Asyżu patronem ekologów. Krótko potem, od początku lat 80. zaczęły powstawać inicjatywy proekologiczne inspirowane postacią i działalnością świętego. Najprężniej zaczął się rozwijać tworzony przez krakowskich franciszkanów Ruch Ekologiczny św. Franciszka z Asyżu (REFA). Dość szybko rozwinął się on do postaci rozmieszczonych po całej Polsce tzw. kręgów. REFA to wspólnota studentów i profesorów, uczniów i nauczycieli, przyrodników i zakonników, mieszkańców wsi i miast z różnych rejonów Polski i Europy, którzy jako chrześcijanie angażują się w trudne wezwania współczesności w sytuacji kryzysu ekologicznego. W swoich działaniach opiera się na katolickiej koncepcji człowieka i świata oraz duchowości franciszkańskiej. Chce być głosem ekologów w strukturach Kościoła katolickiego oraz chrześcijańskim głosem wśród ekologów.

REFA organizuje m.in. konferencje naukowe o etycznych aspektach żywności modyfikowanej genetycznie oraz pielgrzymki ekologiczne na Jasną Górę i warsztaty ekologiczne na terenie parków krajobrazowych. Tworzy także tzw. mapę chrześcijańskich inicjatyw ekologicznych w celu odnawiania a nawet budowania od podstaw przyjaznych naturze terenów przykościelnych i parafialnych.

Zdaniem przewodniczącego REFA, o. Stanisława Jaromiego OFMConv, niszczenie środowiska można uznawać za jeden ze współczesnych, tzw. nowych grzechów. Działając przeciwko temu, czym Bóg obdarzył człowieka, m.in. poprzez przywłaszczanie sobie dóbr należnych wszystkim ludziom, człowiek dąży do zerwania przyjaźni z Bogiem, dąży do odwrócenia się od Niego, a więc do grzechu. We współczesnym świecie coraz więcej działań człowieka ma wydźwięk nie lokalny, ale globalny, dlatego też coraz więcej grzechów ma charakter bardziej społeczny niż jednostkowy. W tym kontekście zarówno niszczenie środowiska, jak i traktowanie życia w kategoriach ludzkiego wynalazku w przypadku żywności genetycznie modyfikowanej (z ang. GMO) należy zaliczać do zachowań wątpliwych moralnie z punktu widzenia wiary. Do właściwego traktowania otaczającego nas środowiska ludzie powinni być wychowywani od dzieciństwa. REFA postuluje m.in. pomysł zaszczepiania chrześcijańskiej edukacji przyrodniczej w programach edukacyjnych szkół podstawowych i średnich.

Jednym z niewielu katolickich ruchów, które zdają sobie sprawę z tych wniosków jest Katolickie Stowarzyszenie Młodzieży. W sposób żmudny, ale skuteczny, stara się promować wśród młodych ludzi idee ekologicznego korzystania z zasobów natury, zwłaszcza w odniesieniu do ich środowiska lokalnego. Służą temu m.in. takie projekty jak „Bug – rzeka życia. Edukacja dla młodzieży, młodzież dla ekorozwoju”. Założeniem projektu jest powszechna edukacja ekologiczna młodzieży z terenów nadbużańskich. Projekt polega na serii różnorodnych szkoleń z dziedziny ochrony środowiska i przebiega na szczeblu lokalnym, regionalnym i ogólnopolskim. Szkolenie młodzieży w dziedzinie ekologii było jednym z priorytetów KSM w 2008 r.