Jasnogórskie instrumenty - do konserwacji

Jak poinformował cytowany przez biuro prasowe Jasnej Góry paulin wchodzący w skład jasnogórskiego zespołu konserwatorsko-edycyjnego o. Nikodem Kilnar, specjaliści od piątku oszacowują stan wszystkich instrumentów, które zachowały się po dawnej Kapeli Jasnogórskiej, a także określają zakres koniecznych prac konserwatorskich.

Najpierw do konserwacji prawdopodobnie przeznaczone zostaną instrumenty dęte blaszane, które najszybciej ulegają utlenianiu - należy je więc oczyścić i zabezpieczyć. W dalszej kolejności konserwowane będą instrumenty dęte drewniane, smyczkowe, strunowe i kotły.

Najstarsze instrumenty z kolekcji - np. część kotłów - pochodzą nawet z XV wieku. Niezwykle cenne są również niektóre egzemplarze późniejsze, np. odkryta w 2007 r. w zbiorach zlokalizowanego w sanktuarium Muzeum 600-lecia unikatowa trąbka clarino, wykonana w 1693 r. przez Heronymusa Starcka.

Choć instrument pozostawał na Jasnej Górze od bardzo dawna, dopiero przed trzema laty okazało się, jak bardzo jest cenny. Trąbka Heronymusa Starcka była dla trębaczy czymś, czym dla skrzypków skrzypce Stradivariusa bądź Amatiego. Z przekazów pisemnych wynika, że były to najlepsze i jedne z najdroższych instrumentów, poszukiwane aż do XIX wieku.

Zachowany na Jasnej Górze egzemplarz trąbki clarino, jest prawdopodobnie jedynym takim na świecie. O. Kilnar wskazał, że choć niektóre instrumenty z kolekcji nadają się do gry, najczęściej są już nadwątlone przez upływ czasu - dlatego m.in. przygotowywane jest wykonanie kopii jasnogórskiej trąbki clarino.

Zakonnik zaznaczył też, że dzięki przeprowadzonym dotąd konserwacjom można już było pokazać 34 zabytkowe instrumenty z okresu od XVII do XX w. "Ten zbiór instrumentów jest piękny, zachwycający, co świadczy o ogromnej kulturze paulinów i ich przełożonych, którzy zawsze dbali o piękno i splendor liturgii" - ocenił O. Kilnar.

"Prace konserwatorskie, które chcemy rozpocząć i ekspertyza konserwatorska, którą w tych dniach podejmiemy, zmierzają do zabezpieczenia instrumentów na przyszłość oraz wykonania dokumentacji fotograficznej, która po konserwacji będzie służyć do wydania katalogu instrumentów Kapeli Jasnogórskiej. Takiego katalogu Polska jeszcze nie posiada" - dodał.

Opublikowanie katalogu instrumentów uzupełni duży projekt Musica Claromontana. W jego ramach na Jasnej Górze nagrano już 47 płyt z muzyką dawną, z czego wydano 37, a 10 kolejnych jest opracowywanych, a także przygotowywana jest seria książkowa o jasnogórskich kompozytorach, których dzieła wykonywała Kapela Jasnogórska.

Historia Kapeli Jasnogórskiej sięga przełomu XVI i XVII wieku. Założona została dla potrzeb kultu maryjnego oraz godnego witania polskich królów, dostojników kościelnych, ważnych osobistości i pielgrzymek. Okres największej świetności przeżywała w XVIII stuleciu. Należała wówczas do najznakomitszych kapel nie tylko w Polsce, ale i w środkowej Europie.

Kapelę Jasnogórską tworzyli ojcowie i bracia paulini, ale angażowano także muzyków świeckich. W ciągu 300 lat kapela miała w sumie 588 członków. Stworzyli pewnego rodzaju szkołę muzyczną, zapraszali utalentowanych artystów z Polski i zagranicy.

Od 2000 r. działa współczesna Kapela Jasnogórska, która m.in. wykonuje dzieła muzyki dawnej podczas niektórych liturgii i koncertów w sanktuarium. Rejestruje też kolejne płyty, czerpiąc z klasztornych archiwów zawierających ok. 3 tys. dzieł m.in. takich kompozytorów, jak Gorczycki, Dankowski, Elsner, a nawet tej miary co Beethoven i Mozart.

Nad całością prac zespołu konserwatorsko-edycyjnego jasnogórskich instrumentów czuwa dr Alina Mądry z katedry Muzykologii Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu wraz z pracownikami poznańskiego Muzeum Instrumentów.