Matka, która łączy wszystkich

Ks. Rafał Starkowicz: Jak to się stało, że nieopodal prastarego opactwa cysterskiego działa parafia, w której posługują ojcowie z tego zakonu?

O. Albin Chorąży OCist: W tej parafii cystersi posługują od zakończenia II wojny światowej. Opatem w Szczyrzycu był wówczas niezwykły wizjoner o. Benedykt Biros. Miał on wielkie pragnienie posługi wiernym i rozkrzewiania naszego zakonu. Na ziemiach odzyskanych, które po wojnie wróciły do Polski, było mnóstwo klasztorów pocysterskich. Opactwo szczyrzyckie liczyło wówczas sporo ponad 100 zakonników. Wymyślił sobie zatem, że może obsadzić wszystkie te klasztory i w ten sposób przyczynić się do powrotu cystersów na Pomorze. Już w 1945 r. do Gdańska przybyli pierwsi bracia. Ale w pocysterskim kościele od 1925 r. działała już katedra gdańskiego biskupa. Sam bp Karol Splett został po wojnie internowany. Diecezją zarządzał ks. inf. Andrzej Wronka. On zaproponował, żeby cystersi zajęli protestancki kościół znajdujący się w Oliwie, nieopodal katedry. Problem w tym, że wówczas jeszcze funkcjonowali tu ewangelicy, którzy właśnie przygotowywali się do opuszczenia Polski.

Cystersi po prostu go przejęli?

Wszystko odbyło się zgodnie z literą prawa. Cystersi kupili ten kościół od gminy ewangelickiej. Opat zapłacił, sporządzono odpowiedni dokument, na którego mocy cystersi stali się właścicielami trzech działek, kościoła i domu. Ale komunistyczne władze tego nie zatwierdziły. Dobra te formalnie zostały przekazane cystersom dopiero po latach, w ramach tzw. mienia przesiedleńczego. Co ciekawe, wciąż mamy ten dokument kupna i można go u nas obejrzeć.

Od czego rozpoczęliście pracę z mieszkańcami Oliwy?

Od remontu. Budynek wprawdzie nie nosił śladów większych zniszczeń, ale była jakaś dziura w wieży, kilka wybitych witraży i kompletnie zniszczone organy. W obecnej plebanii znajdowała się komenda Armii Czerwonej. Najstarsi mieszkańcy mówią, że w obecnych salkach katechetycznych była wtedy stajnia. Cystersi mieszkali wówczas gdzieś przy ul. Wita Stwosza i na nabożeństwa dochodzili do kościoła. Trzeba było też dostosować świątynię do sprawowania katolickiej liturgii. Pierwszy ołtarz - tryptyk pochodzący z kościoła z Pruszcza Gdańskiego - wypożyczono od konserwatora zabytków. Ale po kilku latach trzeba było go oddać. Wówczas pojawiło się kolejne zadanie: skąd wziąć nowy ołtarz? Postanowiono o zlikwidowaniu bocznych balkonów, jakie często znajdują się w protestanckich świątyniach. Z nich pozyskano materiał do budowy ołtarza. Wersje mówiące o miejscu jego wykonania są różne. Jedni zarzekają się, że maszyny stolarskie sprowadzono na plebanię i tu go wykonano. Inni -  że powstał we wrzeszczańskich zakładach meblarskich, a na plebanii jedynie montowano jego elementy. Jeszcze inni z kolei zaświadczają, że został wykonany w Toruniu, pod okiem profesora toruńskiego uniwersytetu Jerzego Hoppena. Ale adaptacja świątyni dla potrzeb katolickiego kultu to nie wszystko. Ponieważ po wojnie nie było wielu nauczycieli, nasi ojcowie uczyli w pobliskiej szkole, w której obecnie działa znane z wysokiego poziomu nauczania V Liceum Ogólnokształcące. W programie były wówczas jeszcze łacina i greka. Jeden wykładał nawet geografię. Można powiedzieć, że od początku swojej posługi byli zintegrowani z tą społecznością.

W jaki sposób zadecydowano o nadaniu świątyni tytułu Matki Bożej Królowej Korony Polskiej?

Po 1945 r. zaczęli przyjeżdżać do Gdańska ludzie z różnych stron Polski. Szczególnie z terenów, które zostały zajęte przez Związek Radziecki. Byli to ludzie z okolic Wilna, obecnej Białorusi czy ze Lwowa. Co ciekawe, przyjeżdżali tu także ludzie z Podhala, wysiedleni ze swoich domów. Byli to najczęściej właściciele dużych obiektów wypoczynkowych, których majątek znacjonalizowano, a ich samych zmuszono do wyjazdu. Znalazło to odzwierciedlenie chociażby w nazwach ulic w Oliwie. Są tu Podhalańska, Tatrzańska, Karpacka, Kasprowicza, Witkiewicza... Na początku z naszego kościoła korzystali także grekokatolicy oraz duszpasterstwo wojskowe. Wszyscy oni mieli zaś niezwykłą cześć dla Matki Bożej. Wystarczy przypomnieć, że z ostatnim z transportów z Wilna przyjechała do Gdańska kopia obrazu Matki Bożej Ostrobramskiej, która znajduje się u franciszkanów. Ktoś wpadł na pomysł, że tytułem najbardziej łączącym wszystkie te środowiska będzie tytuł Matki Bożej Królowej Polski.