Pius XII działał na rzecz ocalenia Żydów

Tronielli powołuje się na konspekt noty, przechowywanej w Tajnym Archiwum Watykańskim, którą odnalazł niemiecki badacz, Michael Hesemann. Dokument wystosowany 9 stycznia 1939 r. (na miesiąc przed śmiercią Piusa XI) przez ówczesnego sekretarza stanu, kard. Eugenio Pacelli skierowany jest do Kościołów Wielkiej Brytanii, Irlandii, Szkocji, Litwy, Holandii, Luksemburga, Kanady, USA, Kostaryki, Salwadoru, Boliwii, Argentyny, Chile, Kolumbii, Ekwadoru, Peru, Wenezueli i Australii. Kard. Pacelii w imieniu Piusa XI apeluje w nim o wsparcie dla uciekinierów z Niemiec potrzebujących pomocy, by uzyskać wizy wjazdowe czy też środki materialne. Stwierdzono w niej że: „Niedawne prawa wprowadzone w Niemczech powodują migrację dwustu tysięcy katolików, niearyjyczków (to znaczy pochodzenia żydowskiego – przyp. AT). Wielu z nich to ludzie wybitnej moralności, talentu i doktryny”. Kard. Pacelli apeluje o utworzenie dla nich specjalnych komitetów pomocy, cytując wprost stowarzyszenie św. Rafała (St. Raphael-Verein), które w tym okresie ocaliło wielu Żydów. „Za każdym razem, kiedy owi emigranci zostaną skierowani do osiedlenia się w oddzielnych koloniach, należy zwrócić uwagę, by zapewniono im budynki kultu i szkoły, aby ocalić ich dobro duchowe i ochronić ich zwyczaje oraz tradycje” – czytamy w napisanym po łacinie dokumencie.


Andrea Tornielli zauważa, że chociaż w dokumencie, zapewne ze względów bezpieczeństwa mowa jest jedynie o żydach, którzy przeszli na chrześcijaństwo, zarówno cytowane liczby jak mowa o konieczności ocalenia dziedzictwa religijnego i kulturowego wskazują, że chodziło o ocalenie całej społeczności żydowskiej. Przypomina, że już 4 kwietnia 1933 r. kard., Pacelli polecił nuncjuszowi w Berlinie, abp Cesare Orsenigo, by ten zainteresował się losem Żydów, zaznaczając, że Stolica Apostolska wypełnia swą powszechną misję pokoju i miłości względem wszystkich ludzi, niezależnie od ich przynależności społecznej czy religijnej. Jednocześnie 6 kwietnia 1938 r. wzywał nuncjusza w Warszawie, by przeciwstawił się polskiej ustawie zabraniającej uboju rytualnego zwierząt zgodnie z żydowskimi nakazami religijnymi. Kard. Pacelli stwierdził we tym kontekście, że trzeba potępić „każdy akt prześladowania czy przemocy antysemickiej”.