Państwowa komisja ds. pedofilii wystąpiła o informacje do watykańskiej Kongregacji Nauki i Wiary

Od momentu rozpoczęcia przyjmowania zgłoszeń (24 listopada 2020) Państwowa Komisja prowadzi 330 spraw indywidualnych osób. W 97 z nich jako sprawca została wskazana osoba duchowna. Dwadzieścia spraw Komisja podjęła na podstawie informacji z przestrzeni publicznej, w tym z mediów.

Do prokuratury zostały przekazane 132 zgłoszenia o podejrzeniu popełnienia przestępstwa lub podejrzeniu niedopełnienia obowiązku prawnego (art. 240 kk) przez osoby, które mimo posiadanej wiedzy o krzywdzeniu małoletnich nie zgłosiły tego organom ścigania (35 takich zgłoszeń).

Komisja monitoruje obecnie ponad 250 spraw na etapie postępowania przygotowawczego (90 proc.) lub sądowego (10 proc.). W sprawach, w których PKDP stwierdziła nieprawidłowości, zwróciła się do Prokuratury Krajowej z wnioskiem o nadzór i podjęcie spraw na nowo. Komisja przekazała dwa wnioski do Prokuratora Generalnego o wniesienie kasacji.

W trzech sprawach sądowych komisja działa na prawach oskarżyciela posiłkowego a 53 sprawy przedawnione czekają na wszczęcie postępowania wyjaśniającego.

Głównym wyzwaniem dla Państwowej Komisji jest nowelizacja przepisów dotyczących jej kompetencji pracy, bowiem organ ten nie może obecnie m.in. dokonywać wpisu sprawców czynów przedawnionych do rejestru sprawców przestępstw seksualnych. Przewodniczący Komisji Błażej Kmieciak i wiceprzewodnicząca Barbara Chrobak poinformowali, że w porozumieniu z Kancelarią Prezydenta RP trwają prace nad projektem nowelizacji przepisów, ale nie wiadomo, kiedy zostaną one wprowadzone w życie.

Komisja poinformowała, że 30 proc. prowadzonych przez nią spraw dotyczy osób duchownych. Organ wystąpił w lutym i marcu br. o informacje i akta kościelne z lat 2000-2020, wysyłając w tym celu 84 pisma do organów Kościoła katolickiego - biskupów (w sprawie procesów karno-administracyjnych) i sądów biskupich (w sprawie postępowań kanonicznych).

Komisja wystąpiła także do zwierzchników polskich Kościołów: prawosławnego, greckokatolickiego, ewangelicko-reformowanego, luterańskiego, zielonoświątkowego oraz zboru Świadków Jehowy o informacje dotyczące postępowania we wspólnotach w przypadku wykorzystywania seksualnego małoletnich.

Błażej Kmieciak wyraził ubolewanie, że - z wyjątkiem przekazania dokumentów przez jeden z sądów biskupich - strona kościelna nie przekazała żadnych akt kościelnych, choć w jego ocenie były ku temu podstawy.

- Widzimy, że analiza tych dokumentów oraz analiza specyfiki postępowania jest niezwykle ważna - stwierdził dr Kmieciak. Zaznaczył, że Komisja ma świadomość ogromnej roli działań podejmowanych przez Kościół katolicki w zakresie prewencji, wsparcia pokrzywdzonych oraz wyjaśniania spraw dotyczących przestępstw seksualnych popełnianych przez osoby duchowne, co czynią takie instytucje jak Centrum Ochrony Dziecka, Fundacja Świętego Józefa czy inicjatywa "Zranieni w Kościele".

Jednocześnie - dodał - kierowana przez niego Komisja została powołana nie tylko do tego, aby zbadać nie tylko sprawy aktualne, ale i te z przeszłości. - Musimy wyjaśniać błędy, które były popełniane, a niestety wiemy, o czym świadczą decyzje Stolicy Apostolskiej dotyczące niektórych polskich hierarchów, że pewne ich działania były nie tylko niewystarczające, ale błędne i złe oraz doprowadzające do szkody i cierpienia ofiar - dodał Kmieciak.

Jak poinformował, w związku z nieprzekazaniem akt ze strony polskich biskupów i sądów biskupich, Państwa Komisja zwróciła się 23 czerwca o informacje do watykańskiej Kongregacji Nauki i Wiary. W szczególności zwróciła się o udzielenie odpowiedzi na pytania:

- ile spraw Kongregacja Nauki Wiary prowadziła w latach 2002-2020 w stosunku do polskich duchownych w związku z przestępstwem wykorzystania seksualnego osób, które nie ukończyły 15. roku życia?

- ile spraw prowadzonych było w tym zakresie w poszczególnych latach?

- ile ze spraw zakończyło się wyrokiem skazującym wydanym w stosunku do osoby duchownej (jakie wymierzono sankcje/kary)?

- jakich przestępstw dotyczyły ww. sprawy?

- na podstawie jakich przepisów prawa kanonicznego zostały wymierzone sankcje?

- ile osób skazanych zostało wydalonych ze stanu duchownego?

- których polskich diecezji oraz których polskich zgromadzeń zakonnych dotyczyły wskazane sprawy?

- ile spraw obecnie nadzoruje Kongregacja Nauki Wiary w stosunku do polskich duchownych?

- ile z tych spraw dotyczy polskich biskupów lub wyższych przełożonych kościelnych?

W komunikacie z 11 maja br. po spotkaniu Delegata KEP ds. ochrony dzieci i młodzieży z Państwową Komisją ds. Pedofilii Delegat poinformowano, że Delegat KEP ds. ochrony dzieci i młodzieży jest gotowy przekazać Państwowej Komisji informacje o liczbie spraw dotyczących wykorzystania seksualnego osób małoletnich poniżej 15. roku życia zgłoszonych Kościołowi w Polsce. Strona kościelna jest świadoma obowiązku powiadamiania o tych przestępstwach państwowych organów ścigania i podejmuje z nimi współpracę zgodnie z obowiązującym w Polsce prawem.

Natomiast - podkreślono w komunikacie - kwestia udostępnienia Państwowej Komisji kopii całości akt kanonicznych procesów karnych budzi poważne wątpliwości zarówno na gruncie prawa państwowego, jak i kościelnego.

Od strony prawa państwowego, zastrzeżenia budzi brak wskazania jasnej podstawy prawnej, na której opiera się prośba o wydanie akt. Wyjaśnienia wymaga także kwestia ochrony wrażliwych danych osobowych zawartych w aktach spraw kościelnych. Sprawy te były przedmiotem dyskusji z Państwową Komisją, jednak wymagają dalszego doprecyzowania i pogłębienia.

Na gruncie prawa kościelnego, istnieje potrzeba rozstrzygnięcia czy zniesienie sekretu papieskiego dotyczy postępowań sprzed dnia wejścia w życie decyzji papieża Franciszka, a także doprecyzowania zakresu obowiązującej tajemnicy urzędowej. Ponieważ wątpliwości wiążą się z interpretacją papieskiej „Instrukcji o poufności procedur prawnych” z dnia 17 grudnia 2019 r., dlatego Delegat KEP ds. ochrony dzieci i młodzieży zwrócił się do Stolicy Apostolskiej o stosowną wykładnię.

Za miesiąc, pod koniec lipca, ma zostać zaprezentowany raport z pierwszego roku działalności Państwowej Komisji. Raport będzie zawierał analizę i ocenę skali wykorzystywania seksualnego dzieci w Polsce, wskazanie największych problemów oraz rozwiązań, w tym zmian prawnych i instytucjonalnych. Badania zostały przeprowadzone na ogólnopolskiej próbie - 669 tomów akt z 262 prawomocnie zakończonych skazaniem postępowań sądowych z lat 2017-2020, przekazanych przez sądy na wniosek Państwowej Komisji.

W ocenie PKDP, wstępne wyniki kwerendy są alarmujące: sądy wydają zbyt łagodne wyroki, nie zobowiązują sprawców do terapii uzależnień, dzieci wykorzystane seksualnie zbyt często nie mają wsparcia psychologa, psychiatry czy seksuologa na etapie postępowań prokuratorskich. - Dzieci przychodzą na przesłuchania z poczuciem lęku i wstydu, boją się mówić o tym, co je spotkało. W efekcie często wycofują się z zeznań, a przez to prokurator nie dysponuje materiałem dowodowym mogącym posłużyć do dalszej pracy - poinformowała Hanna Elżanowska, psychoterapeuta i seksuolog, członkini Państwowej Komisji ds. Pedofilii.