Radio Watykańskie ma 80 lat

Było to pierwsze wystąpienie papieża w eterze, które można było usłyszeć od razu, na żywo, poza najbliższym jego otoczeniem.

Zanim jednak doszło do tego historycznego wydarzenia, musiało upłynąć kilka lat, w czasie których najpierw zrodziła się idea wykorzystania tego środka przekazu w służbie Kościoła i papiestwa. Ten niezwykły wynalazek z przełomu XIX i XX wieku, polegający na bezprzewodowym przesyłaniu dźwięku na znaczne odległości, w latach dwudziestych przeżywał okres gwałtownego i burzliwego rozwoju i przyswajało go sobie coraz więcej krajów w Europie i Ameryce.

Dość szybko zainteresowano się nim także w Stolicy Apostolskiej. Włoski jezuita o. Giuseppe Gianfranceschi poruszył ten temat w liście do Kurii Rzymskiej z 25 lipca 1925, a więc zanim jeszcze rząd włoski zawarł 11 lutego 1929 ze Stolicą Apostolską Układy Laterańskie, które regulowały stosunki między obu stronami i umożliwiały papiestwu powrót na arenę międzynarodową. Po wymianie listów z Kurią włoski zakonnik uzyskał w 1927 zgodę na kontaktowanie się z G. Marconim, który z entuzjazmem odniósł się do propozycji opracowania projektu rozgłośni radiowej w służbie Kościołowi powszechnemu. Znamienne jest, że przez kilka lat pracował on dla papieża całkowicie bezpłatnie.

Po zawarciu Układów nastąpiło przyspieszenie prac, a ich przebiegiem bardzo interesował się osobiście Pius XI, o którym córka G. Marconiego, sędziwa Maria Elettra powiedziała kilka dni temu rzymskiemu dziennikowi „La Repubblica”, że „był człowiekiem nauki, związanym z moim ojcem głębokimi więziami przyjaźni”. „W badaniach naukowych papież widział dar Boga, który każdy oświecony człowiek powinien oddawać do dyspozycji ludzkości. Znał podejmowane przez ojca próby przesyłania głosu bez drutu i od razu zrozumiał potencjał tego wielkiego odkrycia” – wspominała Maria Marconi.

W końcu uruchomiono nadajnik i – jak wspomniano – 12 lutego 1931 papież Achille Ratti wygłosił swe inauguracyjne przemówienie, wzbudzając wielkie zainteresowanie na całym świecie. W owym czasie radio nie miało jeszcze oczywiście takiego zasięgu jak obecnie, niemniej jednak lokalne rozgłośnie istniały już w wielu krajach (m.in. od 1924 w Polsce), toteż przesłanie papieskie odebrano w różnych częściach świata.

Kierownictwo nowej stacji Ojciec Święty powierzył jezuitom, a pierwszym jej dyrektorem generalnym mianował wspomnianego o. G. Gianfranceschiego, zresztą z wykształcenia fizyka i matematyka.

Chociaż rozgłośnia watykańska jeszcze dość długo nadawała swój program eksperymentalnie, szybko jednak pojawiły się na jej antenie stałe pozycje, np. przegląd działalności Papieskiej Akademii Nauk pt. „Scientiarum Nuntius Radiophonicus”.

W miarę zwiększania mocy i zasięgu Radia Watykańskiego wzrastała też jego rola w życiu Kościoła i coraz więcej wydarzeń było przez nie transmitowanych. Gdy 9 lutego 1939 zmarł Pius XI – „ojciec chrzestny” tego środka przekazu – Radio pokazało w całej rozciągłości swe zalety: informowało o jego śmierci i transmitowało jego pogrzeb, a następnie na żywo śledziło przebieg konklawe, wybór i koronację nowego papieża, Piusa XII. Ale nie tylko śledziło, lecz informowało i komentowało wszystkie te wydarzenia w 9 językach.

Szczególne znaczenie rozgłośnia papieska zyskała z chwilą wybuchu II wojny światowej we wrześniu 1939 r., stając się cennym środkiem wolnej informacji, mimo utrudnień i ograniczeń, jakie niosły trudne czasy. Choć główny propagandzista III Rzeszy Herman Göring obiecywał wówczas, że zmusi stację do milczenia, to jednak była ona jednym z głównych przekaźników orędzi i apeli m. In. francuskiego Ruchu Oporu, a jej wiadomości i komentarze rozpowszechniano potajemnie w wielu miejscach. Podczas wojny Pius XII za pośrednictwem radia wygłaszał kilkakrotnie swe orędzia i apele o pokój.

Już w pierwszych miesiącach wojny, w styczniu 1940 powstało Biuro Informacji Watykańskich, które nadawało apele mające za zadanie odnajdywanie zaginionych w wyniku działań zbrojnych cywilów i wojskowych oraz przekazywało wiadomości, życzenia i inne orędzia więźniom w obozach i innych miejscach od ich rodzin. Do 1946 Radio Watykańskie nadało ponad 1,2 mln takich materiałów, co zajęło mu 12,1 tys. godzin transmisji.

Po wojnie rozgłośnia podjęła się innego ważnego zadania: przekazywania orędzi papieskich i wiadomości z życia Kościoła wiernym i obywatelom państw za „żelazną kurtyną” w ich językach. Powstał wówczas serwis Informacje Radia Watykańskiego (IRVAT), nadający w 7 językach, który w 1957 zmienił nieco charakter i nazwę na Radiogiornale (Dziennik radiowy), istniejący do dzisiaj. Aby sprostać tym obowiązkom, w 1954 rozpoczęto budowę Ośrodka Nadawczego w Santa Maria di Galeria pod Rzymem, który poświęcił i otworzył 27 października 1957 Pius XII. W tym samym czasie rozszerzono również i wzmocniono zakres programów nadawanych poza Europę – do Afryki, obu Ameryk i Azji.