Ksiądz Prymas i Najwyższa Izba Kontroli

- Jubileusz skłania nie tylko do refleksji nad biegnącymi latami i tym, co się ważnego dla społeczeństwa i państwa wydarzyło, ale także nad naszym ludzkim zadaniem, zadaniem Dzieci Bożych - powiedział kard. Glemp. Tym zadaniem jest osiągnięcie godności ludzkiej poprzez ciągłe doskonalenie się. W pracy nad samym sobą wspomaga ludzi sumienie, które odróżnia dobro od zła oraz upomnienie braterskie. - W dzisiejszych czasach upomnienie braterskie jest zaniedbywane. Każdy brak u drugiego człowieka skłania nas do jego potępienia - powiedział ks. Prymas. Współcześnie ludzie boją się upomnieć bliźniego, lękają się kogoś obrazić. - A przecież nie jesteśmy samotnymi wyspami, żyjemy w społeczeństwie i obowiązuje nas ewangeliczny nakaz upominania braci. Ten nakaz, zdaniem kard. Glempa, odnosi się zwłaszcza do pracowników NIK, bo jest to ich codzienne zadanie: sprawdzanie i ostrzeganie. W jubileuszowej Mszy św. wzięli udział pracownicy Najwyższej Izby Kontroli z jej prezesem Marianem Sekułą. Dekret o Najwyższej Izbie Kontroli Państwa podpisał marszałek Józef Piłsudski 7 lutego 1919 r., tuż po odzyskaniu przez Polskę niepodległości. Zgodnie z dokumentem, Najwyższa Izba Kontroli Państwa była władzą podległą bezpośrednio Naczelnikowi Państwa, samodzielną i powołaną do stałej, wszechstronnej kontroli dochodów i wydatków państwowych, prawidłowości administrowania majątkiem państwa oraz gospodarki instytucji, zakładów fundacji i funduszów, jednostek samorządowych i miast. Najwyższa Izba Kontroli Państwa kontrolowała też wykonanie budżetu. Następne regulacje roli NIK zawierała konstytucja marcowa z 1921 r. i ustawa o kontroli państwowej z 3 czerwca 1921, która obowiązywała do końca II Rzeczypospolitej. NIK otrzymał uprawnienia do kontroli całej administracji państwowej pod względem finansowym, badania zamknięć rachunków Państwa, przedstawiania corocznie Sejmowi wniosku o udzieleniu lub odmówieniu rządowi absolutorium. Po II wojnie światowej władzę w Polsce objęła Krajowa Rada Narodowa, a Manifest PKWN stwierdził, że do czasu zorganizowania Najwyższej Izby Kontroli Państwa, jej uprawnienia przysługują Prezydium KRN, za pośrednictwem usytuowanego przy nim Biura Kontroli powołanego ustawą z 11 września 1944 r. o radach narodowych. W 1949 r. Sejm Ustawodawczy powołał Najwyższą Izbę Kontroli. Zgodnie z ustawą o kontroli państwowej Prezesa NIK powoływał i odwoływał Sejm, przed nim też Prezes ponosił odpowiedzialność. Ustalono wówczas organizację NIK, na którą złożyło się 9 departamentów, 3 biura i delegatury wojewódzkie. Prezes NIK pozostawał członkiem Rady Państwa. Ta względna niezależność kontroli państwowej skończyła się w 1952 r. z chwilą likwidacji NIK i powołania w jej miejsce Ministerstwa Kontroli Państwowej. Naruszono tym samym zasadę niezawisłości NIK od administracji i zależności jedynie od parlamentu. W kolejnych latach najwyższy organ kontroli państwowej funkcjonował jako jedno z wielu ministerstw i wchodził w skład rządu, który teoretycznie także powinien obejmować swymi badaniami. Na fali popaździernikowej odwilży przywrócono w 1957 r. Najwyższą Izbę Kontroli i jej podporządkowanie Sejmowi. Izba przestała być organem rządowym i została ukształtowana w osobny pion organów państwowych. Prezesa NIK powoływał i odwoływał Sejm. NIK przedstawiała wnioski w sprawie absolutorium dla rządu, prezentowała też coroczne sprawozdania ze swej działalności. Nie należy wszakże zapominać, że na konstytucyjnej pozycji NIK ciążyły polityczne uwarunkowania owego okresu. Stan ten przetrwał do 1976 r., w którym to zmieniono ustawę o Najwyższej Izbie Kontroli. Mimo zachowania swej nazwy, Izba przekształcona została ponownie w organ administracji. Nadzór nad NIK powierzono Prezesowi Rady Ministrów. Sierpień 1980 r. przyniósł też zmianę w funkcjonowaniu Najwyższej Izby Kontroli. Na mocy ustawy z 8 października 1980 r. powrócono do istniejącego wcześniej modelu zakładającego usytuowanie kontroli państwowej przy Sejmie i uniezależnienie Izby od administracji. W ten sposób uległa także wzmocnieniu kontrolna funkcja Sejmu. W tym stanie prawnym NIK kontynuowała funkcjonowanie w III Rzeczypospolitej. W dniu 23 grudnia 1994 roku, Sejm uchwalił - obowiązującą do dziś - ustawę o Najwyższej Izbie Kontroli. Stosownie do przepisów Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997 r. Najwyższa Izba Kontroli jest naczelnym organem kontroli państwowej, podlega Sejmowi, a Prezes NIK powoływany jest, za zgodą Senatu, przez Sejm na 6-letnią kadencję.