Przełamany impas w sprawie rosyjskiej wystawy w Auschwitz

"Dzięki rozmowom na różnych szczeblach i propozycji dwuetapowego harmonogramu, utrzymujący się od kilku lat impas został przełamany () Ustalono, że na 65. rocznicę wyzwolenia niemieckiego obozu Auschwitz na parterze bloku 14 zostanie przygotowana tymczasowa ekspozycja poświęcona temu wydarzeniu. W późniejszym czasie powstanie stała wystawa omawiająca historię obywateli Związku Radzieckiego deportowanych do Auschwitz" - poinformował Mensfelt.

Zdaniem rzecznika, scenariusz tymczasowej ekspozycji przygotowuje strona rosyjska. Wszystkie teksty, które zostaną użyte, będą konsultowane z polskimi historykami.

Stałe wystawy narodowe w muzeum Auschwitz-Birkenau powstają z inicjatywy byłych więźniów obozu. Pierwszą ekspozycję otwarto w 1960 roku. Obecnie czynne są wystawy: austriacka, belgijska, francuska, jugosłowiańska, polska, rosyjska, węgierska, włoska, romska, poświęcona Żydom słowackim i więźniom z Czech, a także walce i zagładzie Żydów w latach 1933-1945. Rosja przygotowuje obecnie nową ekspozycję.

Pierwsza wystawa ówczesnego ZSRR otwarta została w muzeum w 1961 r. W 2003 r. strona rosyjska wystąpiła z propozycją stworzenia nowej wystawy. Rosjanie zainstalowali już tę ekspozycję. Pojawiły się jednak kontrowersje merytoryczne. Dotyczyły przede wszystkim uznania za obywateli radzieckich ofiar obozu, które pochodziły z polskich ziem włączonych do ZSRR po 17 września 1939 r.

To samo dotyczyło obywateli krajów bałtyckich oraz części Rumunii, również zaanektowanych przez ZSRR na mocy paktu Ribbentrop-Mołotow. Wystawa nie została otwarta do dziś.

Po czterech latach bezruchu, w kwietniu 2007 roku rosyjskie media podały, że polska strona zamknęła wystawę. Muzeum zaprzeczyło, wyjaśniając zarazem, że istnieją poważne rozbieżności merytoryczne.

We wrześniu 2007 r. doszło w Oświęcimiu do pierwszego spotkania po wywołaniu przez media tematu.

Obie strony były wówczas zgodne, że muszą znaleźć rozwiązanie, które nie będzie konfliktogenne, a zarazem odzwierciedli fakty historyczne. Polscy i rosyjscy muzealnicy uznali, że potrzebne są dalsza współpraca i konsultacje obustronne. Ich zdaniem istnieje także konieczność przygotowania stosownych umów i stworzenia kalendarium prac.

Latem 2009 roku w Rosji powołany został nowy komitet do spraw przygotowania znowelizowanej wystawy składający się z czołowych przedstawicieli najważniejszych rosyjskich instytucji muzealnych poświęconych okresowi II wojny światowej. Całość projektu koordynuje dyrektor Centralnego Muzeum Wielkiej Wojny Ojczyźnianej 1941-1945 Władimir Zabarowski.

Niemcy deportowali do Auschwitz około 15 tysięcy jeńców radzieckich. Pierwszy transport dotarł już w lipcu 1941 r. Jeńcy byli w szczególnie okrutny sposób traktowani przez Niemców. 17 stycznia 1945 roku na ostatnim apelu stawiło się 96 z nich.