Polskie archiwalia w Yad Vashem

"Przekazane przez nas materiały dotyczą losów Żydów w Polsce. Są one u nas systematycznie mikrofilmowane, ich pierwsza partia została przekazana do Yad Vashem już 12 września" - powiedział PAP rzecznik IPN Andrzej Arseniuk.

Podczas spotkania prezes Kurtyka z kolei otrzymał od kierownictwa Yad Vashem dokumenty dotyczące losów polskich Żydów, których nie ma w naszych archiwach. Ich szczegółowa zawartość nie jest jeszcze do końca znana. "To chyba pierwszy przypadek, kiedy Yad Vashem przekazał komuś swoje materiały. Bardzo nas to cieszy" - podkreślił Arseniuk.

Wśród przekazanych przez Polskę archiwaliów znalazły się dokumenty pozostałe po organach bezpieczeństwa władz okupacyjnych, odnalezione na terenie dawnych obozów koncentracyjnych, obozów pracy i ośrodków zagłady natychmiastowej, jak również w budynkach więzień, komend policji, żandarmerii czy też w sądach. Są wśród nich także tysiące zeznań, relacji świadków i ankiet, zbieranych w celu ustalenia wszystkich przypadków zbrodni dokonanych przez okupantów, formacji z nimi współpracujących lub działających samodzielnie.

Pod względem formalnym zbrodnie dokonane na terenach objętych powojennymi granicami ZSRR były badane przez instytucje sowieckie, ale w praktyce część materiałów dostępnych w Polsce obejmuje również dawne polskie województwa kresowe, takie jak Wileńszczyzna, Wołyń czy okolice Lwowa.

Cennymi archiwaliami są również zeznania osób będących świadkami działań członków instytucji okupacyjnych, w tym sposobu konwojowania żydowskich więźniów, psychicznego i fizycznego znęcania się nad nimi, eksploatowania w ramach pracy niewolniczej i w końcu unicestwienia, niekiedy w miejscu publicznym. Niejednokrotnie zachowały się także akta wytworzone przez administrację getta.

Poważną część przekazanych archiwaliów tworzą akta spraw sądowych o uznanie za zmarłego zakładanych w pierwszych latach powojennych. Przy tej okazji wnioskodawca podawał informacje o okolicznościach zgonu oraz powoływał świadków.

Wśród dokumentów znalazły się także akta wytworzone przez Urząd Bezpieczeństwa Publicznego i Służbę Bezpieczeństwa, a dotyczące instytucji żydowskich oraz osób inwigilowanych w PRL z powodu rzeczywistego lub domniemanego pochodzenia żydowskiego.