W znakach ukryte

Drzewo Życia i Menora, Lew Judy i Gwiazda Dawida to symbole ważne dla Żydów, ale za każdym z nich kryje się bogata geneza i wielość znaczeń. Im właśnie poświęcono spotkanie w Muzeum Żydów Mazowieckich w Płocku.

- Są to symbole występujące pod różnymi nazwami, w wielu kulturach, niezależnie od czasu i miejsca. Ich analiza pozwoli zobaczyć system podobieństw i powiązań, które tworzą ponadhistoryczne, duchowe dziedzictwo ludzkości i archetypową jedność - mówił dr Paweł Fijałkowski z Żydowskiego Centrum Instytutu Historycznego im. Emanuela Ringelbluma w Warszawie.

- Biblijne Drzewo Życia odpowiada Torze, którą Bóg dał człowiekowi. To pierwszy z biblijnych znaków - mówił dr Fijałkowski. W tradycji żydowskiej widziano w nim drzewo mistyczne i kosmiczne. Żydowska Kabała wyjaśniała poszczególne jego części, które miały oznaczać: Boga, mądrość, inteligencję, miłość, prawo, harmonię, nieśmiertelność, wspaniałość, podwaliny i królewskość. Motyw złamanego drzewa spotkamy na żydowskich nagrobkach - wyjaśniał prelegent.

- Wyobrażenie drzewa kosmicznego kojarzy się z kolei z siedmioramiennym świecznikiem ze świątyni jerozolimskiej. Ta wielka świętość judaizmu została utracona wraz ze zburzeniem świątyni w Jerozolimie, ale symbol pozostał ważny i aktualny dla Żydów. Wykorzystywany jest on również w tradycji chrześcijańskiej, jako nawiązanie do różczki z pnia Jessego, czy winnego krzewu, który wskazuje na Chrystusa. Symbol ten również można spotkać na żydowskich epitafiach - stwierdził dr. Fijałkowski.

- Lew Judy oznacza z kolei zwycięstwo, sprawiedliwość i odwagę. Jednak w Starym i w Nowym Testamencie jest również wyobrażeniem niebezpieczeństwa i zła - wyjaśniał prelegent.

Mówił wreszcie o sześcioramiennej Gwieździe Dawida, która od końca XIX wieku stała się symbolem ruchu syjonistycznego, zyskując zabarwienie polityczne. Jej geneza i symbolika jest jednak o wiele bogatsza. - Heksagram powstał ze złożenia dwóch trójkątów symbolizujących przeciwieństwa, element boski i ludzki, niebieski i ziemski, męski i żeński. Jest więc symbolem równowagi i mądrości. Wykorzystywano go jako symbol przychodzącego Mesjasza a także jako pieczęć Salomona. W tym ostatnim znaczeniu był używany również w historii i tradycji muzułmańskiej. Dopiero później obok sześcioramiennej gwiazdy, pojawiła się gwiazda pięcioramienna. Holocaust sprowafonował te święte znaki, a zwłaszcza Gwiazdę Dawida i swastykę - mówił dr Paweł Fijałkowski. I przestrzegał: - W świecie kultury żydowskiej należy zwracać uwagę, aby symbole te nie prowadziły do bałwochwalstwa. One nigdy nie oznaczają Boga, ale są z nim związane. Uniwersalny charakter symbolu wskazuje również, że w różnych kulturach i religiach może on mieć różne znaczenie - przestrzegał prelegent.