Reforma liturgiczna Pawła VI judaizacją?

W reformie Pawła VI ktoś mógłby się dopatrywać jakiejś „judaizacji” katolickiej liturgii. Ale jeśli nawet można się zgodzić, że po zreformowaniu uwypukliła ona silniej pewne elementy obecne również w judaizmie, to trzeba pamiętać, że chodziło tu nie tyle o jakiś „ukłon w stronę żydów”, co po prostu o nawiązanie do najstarszej chrześcijańskiej tradycji. Paweł VI wprowadził np. do czytań mszalnych więcej tekstów ze Starego Testamentu. W dni powszednie często zaczerpnięte jest z niego pierwsze czytanie, a w niedziele i niektóre uroczystości są trzy czytania, z czego jedno najczęściej starotestamentalne. Przed reformą soborową w mszalnej Liturgii Słowa były tylko dwa czytania biblijne, zresztą często się powtarzające, zatem jej uczestnikom udostępniano tylko niewielką część Biblii. Pierwsze z nich, nazywane – w odróżnieniu od „Ewangelii” – „lekcją”, określano potocznie jako „epistołę”, bo pochodziło na ogół z nowotestamentalnych listów apostolskich, a tylko bardzo rzadko z którejś z ksiąg Starego Przymierza.

Trzeba jednak pamiętać, że w tak starożytnych obrządkach, jak syryjskie, starotestamentalnych czytań mszalnych jest jeszcze więcej, niż w zreformowanej po Soborze Watykańskim II liturgii rzymskiej. W obrządku wschodniosyryjskim, czyli chaldejskim, na każdej Eucharystii są cztery czytania biblijne, z tego na ogół dwa, a już zawsze przynajmniej jedno ze Starego Testamentu. Natomiast w liturgii zachodniosyryjskiej, inaczej antiocheńskiej, jest ich aż sześć, z czego trzy starotestamentalne. A przecież w bliskowschodnim środowisku języka syryjskiego bardzo silna była już od starożytności polemika z judaizmem. Może zresztą wzmagała ją właśnie kulturowa bliskość chrześcijan syryjskich i żydów. Zaczyna się ona już od samego języka liturgicznego. Syryjski jest jednym z dialektów języka aramejskiego, używanego przez żydów Palestyny i niemal całego Bliskiego Wschodu m.in. w czasach Chrystusa, a zachowanego również w niektórych żydowskich modlitwach i wielu innych tekstach judaizmu.

W rozpoczynającym Liturgię Eucharystyczną przygotowaniu darów Paweł VI wprowadził dwie modlitwy, które kapłan odmawia podnosząc nad ołtarzem patenę z chlebem i kielich z winem.

„Błogosławiony jesteś, Panie, Boże wszechświata, bo dzięki Twojej hojności otrzymaliśmy chleb, który jest owocem ziemi i pracy rąk ludzkich; Tobie go przynosimy, aby stał się dla nas chlebem życia.

Błogosławiony jesteś, Panie, Boże wszechświata, bo dzięki Twojej hojności otrzymaliśmy wino, które jest owocem winnego krzewu i pracy rąk ludzkich; Tobie je przynosimy, aby stało się dla nas napojem duchowym”.

Oba te teksty wyraźnie przypominają swym stylem typowo żydowskie modlitwy określane hebrajskim terminem berakah, czyli „błogosławieństwo”. Izraelita zawsze zaczynał modlitwę „błogosławieniem”, czyli uwielbieniem Boga. Przy stole głowa żydowskiej rodziny odmawia nad chlebem i winem słowa:

„Błogosławiony jesteś, Panie, Boże wszechświata, wydobywający chleb z ziemi. Błogosławiony jesteś, Panie, Boże wszechświata, stwórco owocu winnego krzewu”.

Po posiłku odmawia się dłuższe błogosławieństwo: