Watykan reformuje studia filozoficzne

28 stycznia b.r. Benedykt XVI podpisał Dekret Kongregacji ds. Wychowania Katolickiego o reformie kościelnych studiów filozoficznych. Jej założenia przedstawili dziś w Biurze Prasowym prefekt tej dykasterii, kard. Zenon Grocholewski, jej sekretarz, abp Jean-Louis Bruguès, OP oraz rektor Papieskiego Uniwersytetu św. Tomasza (Angelicum) o. prof. Charles Morerod OP.

Jak zaznaczył kard. Grocholewski konieczność reformy wypływa z potrzeby pogłębionej formacji filozoficznej w wielu uczelniach kościelnych i zagrożeń dla racjonalności ze strony utylitaryzmu, sceptycyzmu, relatywizmu i pewnej nieufności wobec rozumu.

Prefekt Kongregacji ds. Wychowania Katolickiego podkreślił także znaczenie studiów filozoficznych dla formacji teologicznej, w tym kandydatów do kapłaństwa. Odwołał się zarówno do encykliki Jana Pawła II „Fides et ratio” jak i myśli kard. Josepha Ratzingera. Podkreślił szczególne znaczenie metafizyki oraz tomizmu. Zaznaczył, że dekret, podpisany przez Benedykta XVI w dzień wspomnienia św. Tomasza z Akwinu, 28 stycznia b.r. składa się z dwóch części: preambuły, wyjaśniającej motywy i ducha reformy oraz nowych norm, które zastąpią niektóre zasady zawarte w Konstytucji Apostolskiej Jana Pawła II Sapientia Christiana z 1979 r.

Natomiast abp Bruguès wyjaśnił, że reforma studiów filozoficznych dotyczy czterech podmiotów: kościelnych wydziałów filozoficznych, pierwszego cyklu kościelnych wydziałów teologicznych, instytutów filozoficznych afiliowanych lub agregowanych do wydziałów filozoficznych oraz instytutów teologicznych afiliowanych lub agregowanych do wydziałów teologicznych.

Dekret Kongregacji ds. Wychowania Katolickiego postanawia, że pierwszy cykl studiów na kościelnych wydziałach filozoficznych, zakończony bakalaureatem, trwający dotychczas dwa lata zostaje przedłużony do trzech lat lub sześciu semestrów. W ich programie wśród dyscyplin obowiązkowych obok filozofii poznania, filozofii przyrody, filozofii człowieka, filozofii bytu i filozofii moralnej ma się znaleźć logika. Podkreślono także szczególną rolę metafizyki.

Reforma wprowadza różne stopnie obowiązywalności poszczególnych przedmiotów. Studenci mają zapoznawać się nie tylko z podręcznikami, ale studiować także teksty najważniejszych autorów. Zwrócono uwagę na stabilność kadry nauczającej. Wykładowca na kościelnym wydziale filozoficznym musi posiadać co najmniej doktorat. Z zasady powinien być on uzyskany na uczelni kościelnej choć określono także warunki przyjęcia na wydział kościelny osób, które uzyskały doktorat na innych uczelniach. Postanowiono, że kościelny wydział filozoficzny musi mieć minimum siedmiu wykładowców stałych.

Nie ulega natomiast zmianie dwuletni okres kursu filozofii na kościelnych wydziałach teologicznych. Tym niemniej stwierdzono, że dyscypliny filozoficzne muszą stanowić 60 proc. przedmiotów wykładanych na pierwszych dwóch latach kościelnych studiów teologicznych. Postanowienia te dotyczą także afiliowanych do wydziałów teologicznych wyższych seminariów duchownych.

Dekret zwraca uwagę na znaczenie przedmiotów systematycznych. Nie wystarcza sama znajomość różnych nurtów filozofii, ale konieczna jest także formacja, pozwalająca na osąd i rozeznanie na płaszczyźnie ściśle filozoficznej. „Jest to dzisiaj, w dobie internetu jeszcze bardziej konieczne niż wcześniej” – zauważył abp Bruguès.

Sekretarz Kongregacji ds. Wychowania Katolickiego zaznaczył, że zgodnie z nowymi normami na tych wydziałach powinno być co najmniej dwóch wykładowców stałych. Podkreślił, że wymienione wyżej postanowienia dotyczą także instytutów afiliowanych jeśli idzie o długość trwania studiów oraz ich programu. Mniejsze są natomiast wymagania dotyczące wykładowców, chociaż główne katedry powinny i tam być obsadzone przez odpowiednio wykwalifikowanych wykładowców stałych. „Biorąc pod uwagę, że jest pięć dyscyplin systematycznych w instytutach filozoficznych afiliowanych do kościelnych wydziałów filozoficznych powinno być co najmniej pięciu wykładowców stałych, o odpowiednich kwalifikacjach” – stwierdził abp Bruguès.

Natomiast o. Morerod poświęcił swe wystąpienie podkreśleniu znaczenia metafizyki w kościelnej formacji filozoficznej.