Katowicki IPN przygotował wystawę o Tragedii Górnośląskiej

Kilkanaście plansz prezentujących aktualny stan badań naukowych składa się na najnowszą wystawę IPN poświęconą Tragedii Górnośląskiej. Ilustrowane fotografiami i mapami opracowanie zostało ona przygotowane w formie cyfrowej, można je pobrać ze strony internetowej.

Termin "Tragedia Górnośląska" określa akty terroru i represje wobec ludności cywilnej, które rozpoczęły się na Górnym Śląsku wraz z wkroczeniem Armii Czerwonej w 1945 r. Decyzją sejmików woj. śląskiego i opolskiego 2025 r. ustanowiono w obu regionach Rokiem Tragedii Górnośląskiej. Obie izby polskiego parlamentu podjęły uchwały upamiętniające ofiary tej tragedii.

Wystawa IPN, przygotowana z okazji 80. rocznicy tamtych wydarzeń uwzględnia najnowsze dane statystyczne a także porządkuje fakty w oparciu trzy kategorie. Pierwsza z nich to zbrodnie na cywilnych mieszkańcach Górnego Śląska popełnione przez Armię Czerwoną, druga obejmuje aresztowania, internowania i deportacje Górnoślązaków do pracy przymusowej na terenie Związku Sowieckiego, a trzecia - budowanie aparatu represji oraz same represje na mieszkańcach regionu ze strony nowych, polskich, komunistycznych władz.

Jak przypominają przedstawiciele IPN, w czasach PRL wydarzenia, które dotknęły mieszkańców po wkroczeniu Armii Czerwonej na Górny Śląsk, były w oficjalnym obiegu informacji tematem tabu. Dopiero likwidacja cenzury pozwoliła na publiczne przywracanie pamięci o dramacie Górnoślązaków, do tej pory kultywowanej w domach rodzinnych, gdzie pamięć ta stawała się elementem tożsamości regionalnej.

Powstałe w publicystyce określenie "Tragedia Górnośląska" początkowo odnoszone było do wywózek górników do pracy przymusowej w Związku Sowieckim. Stopniowo definicja objęła nie tylko internowanie i aresztowanie przez NKWD oraz deportacje do łagrów i batalionów roboczych w sumie około 48 tys. ludzi, ale też zbrodnie Armii Czerwonej, popełnione na cywilach na miejscu - grabieże, gwałty i masowe morderstwa czy zniszczenie miast i wsi. Trzecią składową pojęcia są represje jakie spadły na Górnoślązaków ze strony nowych komunistycznych władz Polski, które przejęły władzę w regionie.

Na panelach wystawy wykorzystano fotografie i dokumenty m.in. ze zbiorów Biblioteki Śląskiej w Katowicach, archiwów IPN i zasobów Archiwum Państwowego, a także z Muzeum Historii Katowic, Muzeum Śląskiego w Katowicach, Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku, Centrum Dokumentacji Deportacji Górnoślązaków do ZSRR w 1945 r. w Radzionkowie oraz z zasobów prywatnych.

Wystawa w formie pliku cyfrowego, gotowa do wydrukowania i ekspozycji, dostępna jest do pobrania ze strony internetowej IPN https://edukacja.ipn.gov.pl/edu/wystawy/wystawy-elementarne/231548,Tragedia-Gornoslaska-1945.html.