Moskwa: Nadzieja na zwołanie Soboru Wszechprawosławnego

Według niego w roku 2009 winno nastąpić ożywienie procesu przygotowań do „Wielkiego i Świętego Soboru Wszechprawosławnego Kościoła Wschodniego”. Ksiądz protojerej przypomniał, że prace w tym kierunku, rozpoczęte jeszcze w latach sześćdziesiątych XX wieku, „zostały niestety wstrzymane, i to nie z winy Kościoła rosyjskiego”. Komisja przygotowawcza zebrała się po raz ostatni 15 lat temu – dodał duchowny. Jednocześnie ks. Bałaszow zwrócił uwagę, że jesienią ub.r. na spotkaniu przedstawicieli wszystkich lokalnych Kościołów prawosławnych w Stambule „przy bardzo znaczącym i czynnym udziale patriarchy Cyryla [ówczesnego metropolity smoleńskiego i kaliningradzkiego - KAI] podjęto decyzje, które pozwoliły wyprowadzić przygotowania do Soboru ze ślepego zaułka”. Kapłan zapowiedział, że na rok bieżący zaplanowano dwa spotkania na ten temat z udziałem przedstawicieli wszystkich lokalnych Kościołów prawosławnych. Za ostatni wspólny Sobór prawosławny uchodzi VII sobór powszechny w Nicei w 787 r. Od tamtego czasu sobory powszechne odbywały się tylko na Zachodzie i Kościoły wschodnie nie uznają ich za wiążące dla całego chrześcijaństwa, jakkolwiek w niektórych z nich uczestniczyli delegaci prawosławni (np. w Soborze Florencko-Ferrarskim (1438-45) czy Watykańskim II). Nie byli oni jednak pełnoprawnymi uczestnikami tych zgromadzeń, ale zaproszonymi gośćmi bądź obserwatorami. W drugim tysiącleciu zwołano wprawdzie kilka spotkań z udziałem zwierzchników lub co najmniej wysokiej rangi przedstawicieli większości a nawet wszystkich istniejących wówczas Kościołów prawosławnych, ale nie miały one rangi soborów. Zjazdy takie odbyły się m.in. w Jassach (dzisiejsza Rumunia) w 1642, w Moskwie (1666-67), Jerozolimie (1672) i Konstantynopolu (1691). Później nawet takie spotkania ustały i na wznowienie działań w tym kierunku trzeba było czekać do XX wieku. Pierwszą próbą był tzw. Kongres Wszechprawosławny, który odbył się w 1923 w Konstantynopolu i był poświęcony głównie reformie kalendarza, tzn. przyjęcia przez prawosławie gregoriańskiej rachuby czasu. Ale spotkanie to również nie miało charakteru wszechprawosławnego, gdyż nie uczestniczyli w nim delegaci wielu Kościołów lokalnych, np. aleksandryjskiego, antiocheńskiego i jerozolimskiego. Później było jeszcze kilka podobnych zgromadzeń, ale także nie mających cech soborowych. Dopiero w latach trzydziestych podjęto pierwsze kroki na rzecz przygotowań do Soboru całego prawosławia. Po serii spotkań wstępnych przed wojną w dniach 24-30 września 1961 na greckiej wyspie Rodos odbyła się I Narada Wszechprawosławna, na której zaproponowano obszerny katalog zagadnień, którymi należałoby się zająć w ramach przygotowań do przyszłego Soboru. W następnych latach odbyło się kilka kolejnych narad, z których najważniejsza była czwarta (8-15 VI 1968, Genewa), gdyż zapadło na niej kilka istotnych postanowień dotyczących przyszłego zgromadzenia. Odtąd przygotowania ruszyły pełną parą. W dniach 16-28 lipca 1971 w Genewie odbyła się I Wszechprawosławna Narada Przedsoborowa. W latach 1982 i 1986 obradowały kolejne Narady, po czym postanowiono przygotować czwarte takie spotkanie. W latach 1990-95 odbyło się kilka posiedzeń Komisji Międzyprawosławnej, ale do IV narady już nie doszło. Większość Kościołów lokalnych z różnych powodów straciła później zainteresowanie szybkim zwołaniem Soboru, podkreślając jednocześnie ważność takiego wydarzenia, jeśli do niego dojdzie. W tym czasie odbyło się kilka spotkań zwierzchników lub przedstawicieli wszystkich autokefalicznych (samodzielnych) Kościołów prawosławnych, zwołanych w większości przez patriarchę Konstantynopola – ostatnie z nich, jak dotychczas, miało miejsce w Konstantynopolu 10-12 października 2008. Warto jeszcze dodać, że dla podkreślenia szczególnego charakteru przyszłego Soboru i odróżnienia go od podobnych wydarzeń z I tysiąclecia, gdy uczestniczyli w nich biskupi ze Wschodu i Zachodu, zgromadzenie wszechprawosławne będzie nosić nazwę Wielkiego i Świętego Soboru Wszechprawosławnego Kościoła Wschodniego.