Zmiany w umowach "śmieciowych"

Nowela ustawy o minimalnym wynagrodzeniu za pracę autorstwa Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej ma na celu - jak tłumaczą autorzy - przeciwdziałanie nadużywaniu umów cywilnoprawnych oraz wprowadzenie ochrony osób otrzymujących wynagrodzenie na najniższym poziomie.

Resort zauważa, że w praktyce dochodzi do sytuacji, w których osoba wykonująca pracę na podstawie umowy cywilnoprawnej ma ustalone wynagrodzenie na poziomie znacznie niższym od minimalnego wynagrodzenia, przysługującego za pracę w ramach stosunku pracy, a umowy cywilnoprawne często zastępują stosunek pracy w celu obniżenie kosztów zatrudnienia.

MRPiPS proponuje więc wprowadzenie minimalnej stawki godzinowej za każdą godzinę wykonania zlecenia lub świadczenia usług. Chce, aby miała ona zastosowanie do wszystkich umów objętych zakresem ustawy, bez względu na sposób ustalania wynagrodzenia (według stawki godzinowej, dziennej, tygodniowej, miesięcznej, itp.). Wyjaśnia tu, że stosowanie minimalnej stawki godzinowej jedynie do umów, w których wynagrodzenie określane jest w stawce godzinowej mogłoby być źródłem nadużyć; w celu uniknięcia stosowania minimalnej stawki godzinowej wystarczające byłoby bowiem ustalenie wynagrodzenia w innej formie np. w formie stawki miesięcznej, do której projektowana regulacja nie miałaby już zastosowania.

Według resortu regulacją objęte zostałyby umowy-zlecenia oraz umowy o świadczenie usług, do których stosuje się przepisy o zleceniu, wykonywane przez przyjmującego zlecenie lub świadczącego usługi na rzecz przedsiębiorcy albo na rzecz innej jednostki organizacyjnej, w ramach prowadzonej przez te podmioty działalności.

Taki kształt regulacji - podkreśla MRPiPS - jest efektem uwzględnienia wspólnego stanowiska strony pracowników i strony pracodawców Rady Dialogu Społecznego.

Projektowane przepisy - jak podaje ministerstwo - będą miały zastosowanie do umów zawartych przez osobę fizyczną albo osobę fizyczna wykonująca działalność gospodarczą zarejestrowaną w Polsce, poza UE albo poza Europejskim Obszarem Gospodarczym, niezatrudniającą pracowników lub niezawierającą ze zleceniobiorcami umów realizowanych na rzecz przedsiębiorców czy innych jednostek organizacyjnych w ramach prowadzonej przez te podmioty działalności.

Chodzi o to, by obowiązek zapewnienia minimalnej stawki godzinowej objął tzw. samozatrudnionych, czyli osoby, które prowadzą działalność jednoosobowo i osobiście wykonują zadania wynikające z umowy.

"Konieczność włączenia tych osób w zakres podmiotów objętych projektowaną regulacją wynika z nadużywania tej formy aktywności zawodowej, która często zastępuje stosunek pracy" - tłumaczy ministerstwo pracy. "Niejednokrotnie pracodawca - jedynie w celu obniżenia własnych kosztów - wywiera nacisk na swojego dotychczasowego pracownika, aby rozpoczął samodzielną działalność gospodarczą, przy czym charakter pracy wykonywanej w ramach prowadzonej działalności nie ulega zmianie w stosunku do pracy wykonywanej wcześniej w ramach stosunku pracy" - zauważa.

W projekcie proponuje się, by spod stosowania minimalnej stawki godzinowej wyłączyć umowy, w których o miejscu i czasie wykonania zlecenia lub świadczenia usług decyduje przyjmujący zlecenie lub świadczący usługi, a przysługujące mu wynagrodzenie jest uzależnione wyłącznie od rezultatu pracy.

Projekt wyłącza także umowy cywilnoprawne zawierane w zakresie usług opiekuńczych i bytowych, realizowanych poprzez prowadzenie rodzinnego domu pomocy, zapewnienie opieki dziecku w pieczy zastępczej, czy dotyczących opieki nad grupą osób podczas wypoczynków lub wycieczek, jeżeli usługi są świadczone nieprzerwanie przez okres dłuższy niż jedna doba.

Projekt ustawy przewiduje wprowadzenie obowiązku dotyczącego zapewnienia minimalnej stawki godzinowej dla określonych umów cywilnoprawnych od l stycznia 2017 r. Wysokość stawki ustala się w kwocie wynikającej ze zwaloryzowania kwoty 12 zł o wskaźnik wynikający z podzielenia wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę ustalonej na rok 2017 przez wysokość minimalnego wynagrodzenia za pracę obowiązującą w roku 2016.

Od l stycznia 2018 r. wysokość minimalnej stawki godzinowej ma być corocznie waloryzowana o wskaźnik wynikający z podzielenia wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę ustalonej na rok następny przez wysokość minimalnego wynagrodzenia za pracę obowiązującą w roku, w którym odbywają się negocjacje.

Za wypłacanie przyjmującemu zlecenie lub świadczącemu usługi wynagrodzenia poniżej minimalnej stawki godzinowej grozić mają grzywny od l tys. zł do 30 tys. zł.

Kontrolą wypłaty wynagrodzeń zgodnie z projektem zajmie się Państwowa Inspekcja Pracy. Nowela proponuje także, by rozszerzyć liczbę przypadków, w których inspektor pracy będzie mógł być oskarżycielem publicznym o wykroczenie z ustawy.

Rząd proponuje, by projektowana ustawa weszła w życie l stycznia 2017 r. Wcześniej zaczęłyby obowiązywać zmiany o charakterze dostosowawczym, wynikające z wprowadzenia minimalnej stawki godzinowej dla określonych umów cywilnoprawnych, takie jak definicja minimalnej stawki godzinowej, czy przepis nakładający na szefa rządu obowiązek ogłoszenia do dnia 30 września 2016 r. wysokości minimalnej stawki godzinowej obowiązującej w 2017 r.