15 Kościołów i 155 wspólnot religijnych

Jak informuje wicedyrektor Departamentu Wyznań Religijnych oraz Mniejszości Narodowych i Etnicznych w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych i Administracji Andrzej Marciniak, najwięcej nowych wspólnot starało się o rejestrację w 1990 roku - aż 49 istniejących do dzisiaj.

W 1997 roku, po nowelizacji ustawy, było ich 19. Były też lata, gdy takich wpisów nie było wcale np. w 2002 roku. W minionym roku były cztery.

Aby uzyskać wpis w rejestrze potrzebny jest wniosek, złożony przez co najmniej 100 obywateli polskich, posiadających pełną zdolność do czynności prawnych. Początkowo (do czasu nowelizacji ustawy o gwarancjach wolności sumienia i wyznania w 1997 roku), aby uzyskać taki wpis potrzebny był wniosek 15 osób.

"Do wniosku o wpis muszą być dołączone dokumenty - przede wszystkim statut, informacja o dotychczasowej działalności, lista wnioskodawców wraz z dokumentami" - powiedział Marciniak. "Na podstawie tych dokumentów minister ocenia czy wniosek odpowiada wymogom formalno-prawnym" - wyjaśnił. Jeżeli wniosek odpowiada wymogom określonym w ustawie o gwarancjach wolności sumienia i wyznania organ rejestrowy (minister SWiA) ma obowiązek wydać decyzję o wpisie wspólnoty religijnej do rejestru.

Zgodnie z ustawą o gwarancjach wolności sumienia i wyznania z 1989 roku - jak powiedział Marciniak - Kościół lub inny związek wyznaniowy jest wykreślany z rejestru po nadesłaniu informacji o zaprzestaniu działalności, utracie cech, warunkujących wpis do rejestru, uregulowaniu jego sytuacji prawnej w odrębnej ustawie, a także na podstawie prawomocnego orzeczenia przez sąd, że działalność danej wspólnoty religijnej w sposób rażący narusza przepisy prawa lub statut danej wspólnoty.

W czasie istnienia rejestru wykreślono 16 wspólnot religijnych. Dwie z nich dlatego, że uregulowano stosunki na podstawie odrębnych ustaw (gmina wyznaniowa żydowska) oraz Kościół zielonoświątkowy. Pozostałe wspólnoty same złożyły wnioski o zaprzestaniu działalności.

W rejestrze wpisane są obecnie m.in.: związek buddystów zen, chrześcijańska wspólnota zielonoświątkowa, związek wyznania świadków Jehowy, związek wyznaniowy kwinarystów, związek garuda w Polsce, kościół unitariański, zakon braci zjednoczenia energetycznego, związek hatha jogi brama jogi.

Według danych Wikipedii mają one od ponad 100 tysięcy do kilkuset wyznawców. Najliczniejszy jest Chrześcijański Zbór Świadków Jehowy (127 tys. wiernych), Międzynarodowe Towarzystwo Świadomości Kryszny ma 12 tys. wiernych, a najmniej liczna Szkoła Zen Kwan Um - 150 osób.

Wśród 15 Kościołów i związków wyznaniowych, których stosunki państwem regulują ustawy najbardziej znane są Kościoły: katolicki, greckokatolicki, prawosławny, ewangelicko-augsburski, gmina wyznaniowa żydowska, związek muzułmański, Kościół zielonoświątkowy.

Stosunek np. Kościoła katolickiego jest uregulowany w konkordacie i ustawie o stosunku państwa do Kościoła katolickiego z 1989 roku; w przypadku Kościoła prawosławnego jest to ustawa o stosunku państwa do autokefalicznego Kościoła prawosławnego z 1991 roku; w przypadku gmin wyznaniowych żydowskich - ustawa z 1997 roku.