Korzenie, tolerancja i dialog

Później tematyka ta powraca na poziomie klasy I gimnazjum: „Bóg powołuje Mojżesza”, „Bóg zawiera przymierze ze swoim ludem”, „Bóg daje prawo – Dekalog”, „Bóg działa poprzez proroków (proroctwa mesjańskie)”, „Abraham wzorem wiary”, „Samuel wzorem wiary i posłuszeństwa Bogu”, „Król Dawid kieruje się w swoim życiu wiarą w Boga”, „Wierni Bogu w ucisku (Machabeusze…)” (PNR, s. 80-82). Na poziomie klasy II gimnazjum wprowadza się następujące treści: „Dzieje narodu izraelskiego w Egipcie”, „Religijna interpretacja dziejów narodu wybranego w Egipcie”, „Obecność i działanie Boga w dziejach narodu wybranego. Bóg pamięta o przymierzu zawartym z Abrahamem”, „Religijne znaczenie wyjścia narodu wybranego z Egiptu”, „Prawo wolnego ludu” (PNR, s. 88). Natomiast w ramach korelacji z innymi przedmiotami, zwłaszcza z historią i językiem polskim, zaleca się omówienie wybranych fragmentów Biblii i poznanie dziejów Izraela (PNR, s. 82. 88). Na poziomie szkoły ponadgimnazjalnej „Program nauczania” przewiduje w klasie II następujące zagadnienia: „Bóg szuka człowieka: Przymierze i objawienie; judaizm, Żydzi – nasi starsi bracia w wierze…”, a w korelacji ze ścieżkami edukacyjnymi zaleca podjęcie trzech kwestii: judaizmu, kultury żydowskiej w Polsce i dialogu chrześcijańsko-żydowskiego (PNR, s. 121n). Trzeba przyznać, że autorzy programów i podręczników zwracają uwagę uczniów na historię i kulturę starożytnego Izraela, natomiast dzieje narodu wybranego ukazują jako historię zbawienia. Z najnowszych badań ks. Piotra Tomasika wynika, że w nowych podręcznikach katechetycznych odnaleźć można bardzo poważnie potraktowane tło historyczne takich wydarzeń, jak wyjście z Egiptu czy powstanie Machabeuszy. Żydowska idea Boga Jedynego ujmowana jest jako ważne źródło kultury europejskiej. Podręczniki podejmują wiele konkretnych informacji dotyczących religii żydowskiej, zwłaszcza ofiary i świąt Izraela. Jednakże nie można pominąć istotnych braków, np. niedocenianie roli Mojżesza w procesie formowania się narodu i religii żydowskiej czy roli Samuela w ustanowieniu królestwa lub brak odniesień religijnych do zakazu ustanowienia króla. Pojawiają się też nieścisłe informacje mogące sugerować, że cały Stary Testament to Biblia hebrajska, przez co nie docenia się niektórych ksiąg greckich (por. Żydzi wyliczają 22/24 księgi w swojej Biblii, a Kościół katolicki uznaje 46 ksiąg Starego Testamentu, w tym 7 deuterokanonicznych, nazywanych przez Kościoły reformowane - apokryfami). W podręcznikach wciąż pojawiają się poważne luki istotne dla dialogu chrześcijańsko-żydowskiego. Chodzi zwłaszcza o właściwe uzasadnienie sporu między chrześcijanami a żydami o zachowywanie Prawa Mojżeszowego, przekazanie konkretnych informacji o prześladowaniach chrześcijan i ich związku z dynamicznym rozwojem Kościoła. Niejasno wyłożona jest też kwestia prymatu biskupa Rzymu. Ponadto w niektórych przypadkach sprostowania domaga się informacja o braku potępienia nazizmu i o milczeniu Piusa XII odnośnie Holokaustu (por. Tomasik, Religia w dialogu z edukacją, s. 299-308). W ostatnich latach ukazało się sporo cennych prac naukowych i popularnonaukowych, które ułatwiają, zarówno autorom podręczników jak i samym katechetom, opracowanie odpowiednich materiałów i pomocy katechetycznych. Na szczególną uwagę zasługują oświadczenie grupy uczonych żydowskich „Dabru Emet” („Mówcie prawdę”; por. Za 8,16), pierwszy tego rodzaju dokument ogłoszony przez wyznawców judaizmu (2000) oraz dokument PKB „Naród żydowski i jego Święte Pisma w Biblii chrześcijańskiej” (2001), który podkreśla, że „chrześcijanie mogą wiele się nauczyć od żydowskiej egzegezy, stosowanej od przeszło dwóch tysięcy lat. I na odwrót, chrześcijanie mogą żywić nadzieję, że Żydzi skorzystają z badań egzegezy chrześcijańskiej” (nr 22). Cenne jest tam wyjaśnienie tzw. „tekstów antyżydowskich”, które budziły w przeszłości wiele nieporozumień (nr 66-83). W tym względzie warto też korzystać z analiz Katechizmu Kościoła Katolickiego, żydowskich komentarzy biblijnych i opracowań teologicznych, zwłaszcza kard. J. Ratzingera, abpa S. Gądeckiego, ks. W. Chrostowskiego, ks. M. Czajkowskiego, a ze strony żydowskiej: Josepha Klausnera, Pinchasa Lapide, Byrona L. Sherwina, Michaela Signera, Samuela Byrskog`a i Gezy Vermes`a. Większość z nich dostępna jest w języku polskim.