Korzenie, tolerancja i dialog

Istotną płaszczyzną poznania wspólnych korzeni są prowadzone od ponad 50 lat badania chrześcijańskich i żydowskich biblistów rękopisów znad Morza Martwego oraz inne badania archeologiczne. Odkrycia te potwierdziły, że egzegeza Nowego Testamentu rozwinęła metody interpretacji biblijnej znane w ówczesnym judaizmie (por. Tronina, Biblia w Qumran, s. 111-119). Warto, np. przy pomocy prezentacji multimedialnej, przybliżyć uczniom archeologiczne odkrycia i ciekawe dzieje wspólnoty z Qumran, by pomóc rozwiać wiele sensacyjnych wiadomości rozpowszechnianych przez media (por. Muchowski, Rękopisy znad Morza Martwego; Fitzmyer, 101 pytań o Qumran; Stegemann, Esseńczycy z Qumran, Jan Chrzciciel i Jezus). Deklaracja Nostra aetate, zalecając chrześcijanom i Żydom wzajemny poznanie i szacunek stwierdzała, że jest to możliwe poprzez „studia biblijne i teologiczne, jak też braterski dialog” (DRN 4). Jak przedstawiał się ów dialog na przestrzeni dziejów? Czy nauczanie przez katechezę było zawsze nauczaniem pogardy dla Żydów, czy też sprzyjaniem postawom antyjudaistycznym lub antysemickim?

2. Tolerancja i jej brak w historii i dokumentach

W historii również katecheza pozostawała pod wpływem kontrowersji między chrześcijaństwem a judaizmem z pierwszych wieków istnienia Kościoła. W średniowieczu i późniejszych wiekach powtarzano oskarżenia Żydów o bogobójstwo i sprzeniewierzenie się Przymierzu, włączano je do katechezy i przepowiadania. Przez wieki trwała „wielka cisza” w oficjalnych relacjach i wypowiedziach Kościoła i Synagogi. Nie brakowało wzajemnych oskarżeń i ataków, których owocem było niezrozumienie i prześladowanie. Zmowę milczenia przerwał Sobór Watykański II i postawa ostatnich papieży: Jana XXIII, Pawła VI, Jana Pawła II i obecnego Benedykta XVI. Ze strony żydowskiej przełom wyznacza wspomniane oświadczenie nt. chrześcijan i chrześcijaństwa „Dabru Emet”, w którym czytamy m. in.: „Żydzi i chrześcijanie wyznają tego samego Boga” (nr 1); „Żydzi i chrześcijanie uznają za autorytatywną tę samą Księgę – Biblię” (nr 2), „Chrześcijanie poznają Boga i służą Mu poprzez Jezusa Chrystusa i tradycję chrześcijańską” (nr 6). Nie można ukrywać - w historii stosunków między Żydami i chrześcijanami - faktów pełnych cierpienia i niezrozumienia: „na przestrzeni dwóch tysięcy lat rezultat naszych relacji jest raczej negatywny” – stwierdza dokument Komisji ds. Kontaktów Religijnych z Judaizmem „Pamiętamy: refleksja nad Shoah” z 16 marca 1998. „Wrogość i nieufność wielu chrześcijan w stosunku do Żydów w historii jest bolesnym faktem historycznym oraz przyczyną głębokiego rozgoryczenia dla chrześcijan świadomych faktu, że Jezus był potomkiem Dawida, że Maryja Dziewica i Apostołowie należeli do ludu Izraela, że Kościół czerpie życie z korzenia owego krzewu winnego, w który zostały wszczepione dzikie gałęzie ludów pogańskich (Rz 11,17-24), i wreszcie, że Żydzi są naszymi umiłowanymi braćmi, i rzeczywiście w dosłownym sensie «naszymi starszymi braćmi»” (por. Pamięć i pojednanie, s. 34n). Młodzi ludzie muszą znać prawdę nt. holocaustu (hebr. Szoah - „całopalenie”) i różnych przejawów antysemityzmu (termin wprowadził Wilhelm Marra w 1879 r.).