Każde prawo potrzebuje dopełnienia przez miłość

Poniżej publikujemy pełny tekst homilii abp Henryka Muszyńskiego, Prymasa Polski, wygłoszonej w katedrze gnieźnieńskiej:

Pan uczynił nam wielkie rzeczy i ogarnęła nas radość. Tymi słowami Kościół Boży gnieźnieński, a wraz z nim cała Polska, sławi w Uroczystość św. Wojciecha jego zasługi i wyraża swoją radość i wdzięczność za orędownictwo, którym wspiera nas od samego zarania naszych ojczystych dziejów.

Męczeńska śmierć św. Wojciecha – fundamentem Kościoła w Polsce

Wszystko, czym Gniezno jest, zawdzięcza właściwie św. Wojciechowi. Na Jego relikwiach, w czasie słynnego Synodu Gnieźnieńskiego w roku 1000, za przyczyną cesarza Ottona III i staraniem Bolesława Chrobrego, powstała Archidiecezja i pierwsza metropolia w Polsce, z Krakowem, Wrocławiem i Kołobrzegiem. W ówczesnych warunkach było to równoznaczne z powstaniem także pierwszych struktur państwowych, które włączyły Polskę w orbitę chrześcijańskiej cywilizacji Europy. Ten właśnie fakt zapewnił czcigodnej piastowskiej katedrze koronacyjnej pierwszych polskich królów, także zaszczytny tytuł Mater Omnium Ecclesiarum Totius Poloniae – Matki wszystkich kościołów w Polsce.

Gniezno, nasze religijne i narodowe Gniazdo – jak zwykł mawiać Wielki Prymas Tysiąclecia – stało się fundamentem naszej religijnej i narodowej tożsamości. Z dumą powtarzamy: Stąd nasz ród!

Trwała obecność relikwii św. Wojciecha – biskupa i męczennika, a zarazem historycznie pierwszego patrona Polski sprawia, że Gniezno stało się także istotnym znakiem jedności i ciągłości naszych ojczystych dziejów. Jest to w dużym stopniu zasługa abp. Mikołaja Trąby, który już w roku 1416 wyjednał u Stolicy Apostolskiej tytuł Prymasa Polski. Odtąd w sposób nieprzerwany Gniezno jest nie tylko pierwszą historycznie stolicą Polski, ale także stolicą prymasowską.

Uprawnienia prymasa zmieniały się w ciągu wieków. Słyszeliśmy o tym z czasie wczorajszego sympozjum w Inowrocławiu i dzisiejszego w teatrze, ograniczę się więc do krótkiego wspomnienia tych uprawnień w najnowszych czasach. Sprawowali oni funkcję Przewodniczącego Episkopatu Polski. Dzięki ich posłudze tytuł prymasa w Polsce stał się ważnym religijnym i moralnym autorytetem i cieszy się ogromną powagą.

Ich zasługi zostały uczczone w osobnym sympozjum, ale nie możemy na tym poprzestać. Obecni obejmujemy naszą wdzięczną modlitwą szczególnie ks. kard. Józefa Glempa, dziękując Bogu za jego 28 lat jego ofiarnej, oddanej Bogu i ludziom posługi. Przewodził Kościołowi w czasach przełomu i archidiecezja gnieźnieńska ma wobec niego podwójny dług wdzięczności. Był naszym pasterzem przez lat 12, później przez 28 lat kierował Chrystusowym Kościołem i ponosił odpowiedzialność w czasach niesłychanie trudnych. Miałem tę radość i zaszczyt być zawsze blisko Księdza Prymasa i dzisiaj pragnę nie tylko dziękować , ale i zaświadczyć, jak wiele napięć przynosiło z sobą życie i z jaką równowagą ducha, a jednocześnie z jak wielkim zawierzeniem Bogu potrafił kierować tym Kościołem w czasach tak bardzo niespokojnych. Dziś żyjemy w nowej rzeczywistości. Za to wszystko pragniemy wypowiedzieć Bogu wielkie Bogu niech będą dzięki.

Decyzja Papieża Benedykta XVI o przywróceniu tytułu Prymasa arcybiskupowi gnieźnieńskiemu

Dzisiejsze wydarzenie przywrócenia tytułu prymasa arcybiskupowi gnieźnieńskiemu wpisuje się znakomicie w długą i piękną historię prymasowskiego Gniezna, którą szczyci się ono prawie od 600-lat. Za Psalmistą jeszcze raz powtarzamy: Pan uczynił nam wielkie rzeczy i ogarnęła nas radość. Od Psalmisty uczymy się dziękować Bogu nie tylko za wielkie dzieła Boga w przeszłości, ale także i za te, które przeżywamy dziś, w tej właśnie chwili. Dzieje zbawienia bowiem się nie skończyły. Także i nasze czasy objęte są zbawczym planem, działaniem Boga, a nasze zadanie polega na tym, byśmy ten plan rozpoznali i urzeczywistniali we własnym życiu.

Na ręce ks. abp. Józefa Kowalczyka, nuncjusza apostolskiego w Polsce, składam serdeczne wyrazy szacunku i miłości papieżowi Benedyktowi XVI, za Jego wielkoduszną i dalekowzroczną decyzję. W imieniu archidiecezji metropolii gnieźnieńskiej i własnym wdzięcznej modlitwie polecamy Ojca Świętego u grobu św. Wojciecha.

Kościelne Gniezno jest nadal tym, czym było za czasów pierwszego metropolity, bł. Radzyma Gaudentego, i zachowuje swoje dostojeństwo z czasów pierwszego prymasa Mikołaja Trąby. Są to słowa Prymasa Augusta Hlonda, wypowiedziane dnia 25 listopada 1945 roku z okazji poświęcenia archikatedry i bazyliki po latach hitlerowskiej okupacji. W dniu dzisiejszym słowa te nabierają ponownie szczególnej wymowy i blasku.

Jednak ani na chwilę nie można zapomnieć o wielkich zasługach, jakie dla Gniezna ma Papież – dziś Sługa Boży – Jan Paweł II. Bodaj nikt inny nie doceniał historycznej i symbolicznej roli Gniezna w naszych ojczystych dziejach tak bardzo, jak Jan Paweł II. W czasie swojej pierwszej pielgrzymki do Gniezna powiedział: noszę w sobie spuściznę Wojciechową i dał tego rozliczne dowody. Jako kardynał krakowski corocznie brał udział w uroczystościach ku czci św. Wojciecha. Znalazł w tym względzie godnych naśladowców i kontynuatorów w osobach Księży Kardynałów: Franciszka Macharskiego i Metropolity Krakowskiego, Kadr. Stanisława Dziwisza. Mówił tutaj, w Gnieźnie: Jesteśmy w pielgrzymce na szlaku historii Narodu, a zarazem na szlaku naszych świętych Patronów: Wojciecha i Stanisława, zespolonych w trosce o chrześcijańskie dziedzictwo tej ziemi wokół Bogarodzicy z Jasnej Góry (Gębarzewo, 3.06.1979). Darzył wielkim szacunkiem godność prymasowską. Mówił między innymi: Początek jest zawsze związany z „byciem pierwszym”.

To właśnie z Gniezna – kolebki naszych ojczystych dziejów i znaku naszej obecności w Europie od tysiąca z górą lat, już w czasie swojej pierwszej pielgrzymki do naszej Ojczyzny, zapragnął skierować swoje orędzie jedności – jak wtedy powiedział - do zapomnianych ludów i narodów. Tutaj przewodniczył wielkiemu jubileuszowi 1000-lecia śmierci św. Wojciecha w 1997 roku. Tutaj przybył po 18 latach, by dziękować Bogu za cud wolności, który dopełnił się za działaniem Ducha Świętego. Wreszcie Jana Paweł II już w 1992 zdecydował, że tytuł Prymasa Polski pozostanie nadal związany z historycznym dziedzictwem św. Wojciecha w archidiecezji gnieźnieńskiej.

Papież Benedykt XVI podtrzymał nie tylko decyzję, ale w dużym stopniu także argumentację Jana Pawła II. Można powiedzieć, że dopiero ta decyzja Papieża Benedykta XVI zakończyła ostatecznie skutki zaborów. Gniezno stało się ponownie siedzibą prymasów – tym, czym było od czasów arcybiskupa Mikołaja Trąby i przez kolejne wieki, aż do najnowszych czasów.