Jan Paweł II: najważniejszy rodak

Powszechne jest też przekonanie że Polacy zawdzięczają papieżowi coś szczególnego. Uważa tak 91 proc. ankietowanych, niezależnie od światopoglądu, poziomu religijności oraz położenia społecznego. Coraz mniej powszechna jest natomiast deklarowana znajomość papieskiego nauczania. Ponad 41 proc. dorosłych Polaków zetknęło się z Janem Pawłem II osobiście lub przynajmniej raz widziało go na własne oczy w czasie uroczystości kościelnych, spotkań, audiencji lub na trasie jego przejazdu. Większość z nich miała styczność z papieżem podczas jego wizyt w Polsce a nielicznie zetknęli się z Janem Paweł II w Watykanie lub Castel Gandolfo, albo w innym kraju.

Wśród konkretnych wydarzeń, sytuacji i obrazów związanych z papieżem, Polacy najczęściej wymieniają jego pielgrzymki do ojczyzny (10 proc.) z czego spora grupa (4 proc.) kładzie nacisk na jego pierwszą wizytę w 1979 r. Co jedenasty spośród tych, którzy mają jakieś skojarzenia z papieżem (9 proc.) przywołuje konkretne msze i wizyty papieskie w różnych miastach i regionach kraju, w tym Mszę na Placu Zwycięstwa w Warszawie.

Z badań CBOS wynika, że skojarzenia z Janem Pawłem II sporadycznie dotyczą jego przemówień. W pamięci Polaków najbardziej utkwiły słowa wypowiedziane w 1979 r. na placu Zwycięstwa w Warszawie: „Niech zstąpi Duch Twój i odnowi oblicze ziemi. Tej ziemi” (wymienia je 6 proc.). Mniej liczni przywołują wizytę w Wadowicach, podczas której wspominał swoją młodość i mówił m.in. o kremówkach (3 proc.) a także słowa , którymi rozpoczął swój pontyfikat – „Nie lękajcie się”.

Co dziesiąty badany spośród mających skojarzenia z osobą Jana Pawła II przywołuje postać papieża jako wybitnego Polaka i przedstawiciela Polski w świecie (5 proc.), niekwestionowany autorytet oraz wzór wszelkich cnót (4 proc.) a także jako Ojca narodu (1 proc.). Respondenci zwracali też uwagę na ogromny szacunek papieża dla każdego człowieka oraz na jego dobre kontakty z młodzieżą i dziećmi.

Wśród zasług papieża, które stanowią kolejną kategorię skojarzeń z Janem Pawłem II, badani wymieniali przede wszystkim jego wpływ na upadek komunizmu oraz przemiany ustrojowe w Polsce, dążenie do jedności i pojednania a także uzdrowienia, które dokonały się za jego wstawiennictwem.

W porównaniu z badaniem sprzed pięciu lat – tuż po śmierci Jana Pawła II – poziom przekonania o istotnej roli papieża w życiu Polaków w zasadzie niemal się nie zmienił. Obecnie wyraźnie częściej niż w roku śmierci papieża, Polacy podkreślają jego wkład w walkę o wolność naszego kraju (wzrost o 11 proc.). Przekonanie o podnoszeniu rodaków na duchu i umacnianiu w nich poczucia własnej godności utrzymuje się na niezmienionym poziomie, natomiast inne zasługi są wymieniane rzadziej niż 5 lat temu.

Zdecydowana większość ankietowanych (81 proc.) wyraża opinię, że świadectwo życia i nauczanie Jana Pawła II przyczyniły się do przemiany postępowania większości jego rodaków. Natomiast gdy podobne pytanie dotyczyło wprost przemiany życia respondenta – 62 proc. wskazało, że papieskie nauczanie w jakimś stopniu zmieniło jego życie. To nadal opinia większości Polaków, choć w porównaniu z rokiem ubiegłym odsetek respondentów, którzy są zdania, że dzięki papieżowi w jakiś sposób zmienili swoje postępowanie zmniejszył się o 8 proc. – zauważają badacze CBOS.

Coraz mniej powszechna jest też deklarowana znajomość papieskiego nauczania. Od śmierci Jana Pawła II odsetek respondentów, którzy twierdzą, że znają treść jego przesłania zmniejszył się aż o 23 punkty, a liczba osób nieznających w swojej ocenie, papieskiego nauczania wzrosła ponad dwukrotnie (z 17 proc. do 39 proc.). Mimo to nadal większość badanych (56 proc.) przyznaje, że mniej lub bardziej orientuje się w tym, czego nauczał Jan Paweł II.

Ci którzy nie znają treści papieskiego nauczania to – zgodnie z deklaracjami – przede wszystkim osoby nie uczestniczące w praktykach religijnych (70 proc.) lub praktykujące co najwyżej kilka razy w roku (57 proc.). Z badań wynika też, że dla osób, które osobiście zetknęły się z Janem Pawłem II, papieskie przesłanie jest wyraźnie bardziej aktualne i żywe niż dla pozostałych.

Niemal dla wszystkich dorosłych Polaków (94 proc.) Jan Paweł II pozostaje ważnym autorytetem moralnym, w tym niemal trzy czwarte (72 proc.) nie ma co do tego wątpliwości. Również osoby niepraktykujące – w większości dostrzegają w nim wzór właściwego postępowania.

CBOS zauważa też, że choć różne formy pamięci o papieżu są w polskim społeczeństwie dość powszechne, to wydaje się, że z czasem stają się nieco mniej popularne. Odsetek respondentów deklarujących modlitwę za Jana Pawła II, a także do Jana Pawła II jest obecnie najniższy od 2006 r. kiedy prowadzone jest to badanie. Nie zmienia się znacząco liczba osób wspominających papieża-Polaka i rozmawiających o nim. Według CBOS intensywność pamięci o papieżu zależy od zaangażowania badanych w praktyki religijne.

Jeszcze innym wyznacznikiem pamięci o Janie Pawle II oraz uznania jego zasług jest obchodzenie rocznicy jego śmierci. Jak się okazuje, dla blisko połowy Polaków (45 proc.) 2 kwietnia to dzień szczególny, który starają się czcić w wyjątkowy sposób. Dla większości jednak (51 proc.) data ta nie ma większego znaczenia – ten dzień jest jak każdy inny. Choć aż 98 proc. badanych uważa, że beatyfikacja papieża będzie ważna dla jego rodaków i ojczyzny.

Badanie przeprowadzono w dniach 4-10 marca br. na liczącej 995 osób reprezentatywnej próbie losowej dorosłych mieszkańców Polski.