Masowe groby w Częstochowie

Naczelniczka pionu śledczego w katowickim IPN Ewa Koj powiedziała PAP, że w poniedziałek przy dworcu Stradom trwało przygotowywanie terenu i wyznaczanie obszaru prac. Archeolodzy przystąpili do wyznaczenia siatki pomiarowej - systemu współrzędnych zakładanych przed przystąpieniem do prac badawczych. We wtorek rozpocznie się odkrywanie kolejnych warstw gruntu.

Poza pracownikami IPN, w prace zostaną zaangażowani przedstawiciele miejskich służb i organów podległych wojewodzie, kolei, a także wojsko, które użycza sprzętu i policja.

Prok. Koj zaznaczyła, że logistyka i organizacja leży po stronie urzędów - wojewódzkiego i miasta. Prokuratorzy IPN włączą się do prac na samym etapie procesowym, przy oględzinach szczątków. Szczątki zostaną przeniesione na częstochowski cmentarz komunalny.

Badania rozpoczną się od miejsca, w którym jesienią odkryto pierwsze ludzkie kości. Później teren poszukiwań będzie stopniowo poszerzany, bo wiele wskazuje na to, że w okolicy jest więcej "dołów śmierci". Nie wiadomo, jak długo potrwają prace. Będzie to zależało od obszaru, na którym będą znajdowane szczątki, a także od głębokości, na jakiej będą położone - wyjaśniła Koj.

Prokurator zaznaczyła, że podstawą do przeprowadzenia ekshumacji jest decyzja wojewody; prace są możliwe dzięki porozumieniu pomiędzy IPN, Radą Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa oraz urzędami. Gdyby była to ekshumacja procesowa, wszystkie koszty prac spadłyby na IPN. Tymczasem przedstawiciele Instytutu wielokrotnie mówili, że nie mają w budżecie takich środków.

"Miasto samo jest zainteresowane, żeby szczątki znalazły właściwe miejsce pochówku, a nie by leżały przy kolejowej rampie" - podkreśliła prok. Koj.

Zgodnie z porozumieniem, prace zostaną sfinansowane ze środków Instytutu, a także Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa oraz Śląskiego Urzędu Wojewódzkiego. Aby zminimalizować koszty, w kwietniu tego roku IPN ogłosił, że szuka wolontariuszy do pomocy przy pracach archeologicznych. Jak mówi Koj, zgłosiło się wielu chętnych. "Ponieważ mieliśmy duży wybór, tymi wolontariuszami będą archeolodzy () i studenci" - powiedziała.

O tym, że przy dworcu kolejowym Stradom znajdują się zwłoki osób, które zmarły podczas niemieckich transportów kolejowych, poinformował dwa lata temu mieszkaniec Częstochowy, który próbował ustalić losy swojego ojca. Częstochowianin uzyskał relację od człowieka, który był zmuszany przez Niemców do wykopywania mogił i wrzucania do nich ciał.

Ta wiadomość zaskoczyła przedstawicieli IPN - wcześniej nie było na to żadnych dowodów ani śladów. Nawet kwerenda w częstochowskim archiwum, ogłoszenia w lokalnej prasie, kościołach, a także komunikaty przekazywane przez częstochowski magistrat nie potwierdziły tych wiadomości. Jednak po dokonaniu odwiertów we wskazanym miejscu okazało się, że mężczyzna miał jednak rację. Odwiertów przy tzw. małej rampie dworca dokonano wiosną 2009 r. Później, podczas wstępnych prac, znaleziono tam osiem ludzkich szkieletów.

IPN szacuje, że w terenie, który wstępnie wyznaczono do eksploracji, może być do 100 zwłok. Jeśli zostaną znalezione dalsze "doły śmierci", ta liczba może znacząco wzrosnąć. Początkowo mówiło się, że w okolicy mogą leżeć szczątki nawet dwóch tysięcy ofiar.

Według ustaleń IPN, przez całą II wojnę światową w pobliżu dworca Stradom zakopywano ciała osób, które zmarły na skutek nieludzkich warunków w czasie transportu kolejowego. Są to najprawdopodobniej Polacy wzięci do niewoli po wrześniu 1939 r., jeńcy rosyjscy po 1941 r., a także osoby wiezione do obozów koncentracyjnych, w tym prawdopodobnie powstańcy warszawscy. Mogą się tam także znajdować zwłoki ofiar działań wojennych w styczniu 1945 r.