Polska oświata na Litwie jest zagrożona

Komisja przyjęła w czwartek jednogłośnie dezyderat "w sprawie fiaska rozmów polsko-litewskich o problemach polskiej oświaty na Litwie". Dokument jest skierowany do ministra spraw zagranicznych.

W dezyderacie przypomniano spotkania Polsko-Litewskiego Zespołu Ekspertów Edukacyjnych i Przedstawicieli Mniejszości Narodowych, które nie zakończyły się podpisaniem wspólnego komunikatu końcowego. Stało się tak, gdyż - zdaniem strony polskiej - nie doszło do porozumienia w sprawach zasadniczych.

W dokumencie komisji podkreślono, że strona polska konsekwentnie stała na stanowisku, iż "zapisy ustawy Republiki Litewskiej o oświacie dotyczące: ujednoliconego egzaminu maturalnego z języka Litewskiego i literatury (...), sieci szkół z językiem nauczania mniejszości narodowych (...) i nauczania w języku litewskim w szkołach mniejszości narodowych (...) są dyskryminujące z punktu widzenia szkół mniejszości polskiej na Litwie poprzez wprowadzenie nierówności w traktowaniu szkół z językiem mniejszości wobec szkół z językiem litewskim (państwowym)".

"Argumentowano, że zapisy te są sprzeczne z zasadą gwarancji równych szans edukacyjnych uczniów, gdyż wprowadzają zmiany w zbyt krótkim czasie, a także prowadzą do pogorszenia już nabytych praw edukacyjnych polskiej mniejszości narodowej" - napisano w dezyderacie.

Jak zaznaczono, jest to niezgodne z postanowieniami Traktatu między Republiką Litewską a Rzeczpospolitą Polską o przyjaznych stosunkach i dobrosąsiedzkiej współpracy oraz Konwencją Ramową Rady Europy o Ochronie Mniejszości Narodowych.

"Strona litewska okazała się głucha na te argumenty. Ponieważ rząd litewski nie jest skłonny do uznania potrzeby wprowadzenia zmian do kontrowersyjnej ustawy i wynikających z niej aktów wykonawczych, polska oświata na Litwie jest poważnie zagrożona" - zapisano w dezyderacie.

Według komisji sejmowej, zakończenie bez osiągnięcia porozumienia trzymiesięcznych prac polsko-litewskiego zespołu do spraw oświaty "wzmaga obawy o przyszłość szkolnictwa polskojęzycznego na Litwie".

W związku tym komisja zwróciła się do rządu o pilne przygotowanie rządowego programu "opieki nad oświatą polskojęzyczną w Republice Litewskiej". Program ten - według posłów - powinien opisywać wszelkie formy pomocy oświacie polskiej na Litwie.

Obecny na czwartkowym posiedzeniu komisji wiceminister edukacji Mirosław Sielatycki, którzy przewodniczył polskiej części polsko-litewskiego zespołu do spraw oświaty, powiedział, że Polska prowadzi już wiele działań na rzecz polskiej oświaty na Litwie. Te działania to m.in. szkolenia dla nauczycieli pracujących w polskich szkołach, czy wyposażenie tych szkół w laptopy. Zapewnił, że program opieki może być przedstawiony w szybkim czasie. "Jesteśmy do tego gotowi" - poinformował.

W dezyderacie komisja sejmowa zwróciła się też do rządu o przedstawienie problemów polskiej mniejszości na Litwie na forum międzynarodowych "w celu uzyskania stosownej reakcji organizacji międzynarodowych wobec Republiki Litewskiej, łamiącej prawa mniejszości i prawa człowieka".

Komisja zaapelowała także do posłów litewskiego Sejmu o aktywne włączenie się w "dialog, mający na celu rozwiązanie narastających problemów Polaków zamieszkujących Wileńszczyznę". Jednocześnie zadeklarowała gotowość do współpracy skierowanej na rzecz poprawy sytuacji mniejszości polskiej na Litwie i litewskiej mniejszości w Polsce.

Zgodnie z nową ustawą, przeciwko której protestują Polacy na Litwie, od 2013 r. w szkołach litewskich i szkołach mniejszości narodowych egzamin maturalny z języka litewskiego zostanie ujednolicony. Obecnie program nauczania litewskiego w szkołach litewskich i nielitewskich na Litwie różni się. W szkołach litewskich język ten jest wykładany jako język ojczysty, a więc w szerszym wymiarze. Natomiast w szkołach mniejszości - jako język państwowy.

W ustawie zapisano też, że od 1 września 2011 r. w szkołach mniejszości narodowych lekcje historii i geografii Litwy oraz wiedzy o świecie w części dotyczącej Litwy są prowadzone w języku litewskim. W całości po litewsku wykładany jest przedmiot o nazwie "podstawy wychowania patriotycznego".