Strażnicy Bożego Grobu

KAI: Od kilkunastu lat w Polsce damy i kawalerowie Zakonu Rycerskiego Świętego Grobu Bożego w Jerozolimie uświetniają swoją obecnością wielkie uroczystości kościelne. Nie jest to zapewne jedyna forma Waszej aktywności?

Komandor Karol B. Szlenkier: Zakon Rycerski Świętego Grobu Bożego w Jerozolimie jest kontynuatorem świeckiej gałęzi Zakonu Kanoników Stróżów Grobu Bożego w Jerozolimie, która powstała równolegle z powołaniem Kanoników Stróżów Grobu Bożego około roku 1100 przy Bazylice Grobu Pańskiego w Jerozolimie.

Zakon Rycerski Świętego Grobu Bożego w Jerozolimie jest kontynuatorem świetnej tradycji rycerstwa świeckiego, które czynnie, również zbrojnie stało na straży Grobu Pańskiego. W połowie wieku XIX Stolica Apostolska postanowiła reaktywować światowe rycerstwo bożogrobców i jako cel wytyczyła wspomaganie Łacińskiego Patriarchy w Jerozolimie, w jego apostolskiej posłudze.

Cel ten realizujemy w kilku płaszczyznach: duchowej – modlitwa i praca formacyjna dam i kawalerów Zakonu; aktywnej pracy informacyjnej o sytuacji chrześcijan w Ziemi Świętej; uczestnictwa, pomocy organizacyjnej i sponsorowania pielgrzymek do Ziemi Świętej; kultywowania przebogatej tradycji pracy bożogrobców na ziemiach polskich, w tym w sposób szczególny w Sanktuarium Grobu Bożego w Miechowie; podejmowania inicjatyw charytatywnych poprzez organizowanie kwest na rzecz Ziemi Świętej i dzieł prowadzonych przez Łaciński Patriarchat, Kustodię Franciszkańską i zakony np. polskie siostry elżbietanki na Górze Oliwnej.

Główne cele istnienia naszego zakonu są realizowane w Polsce od 1995 r., to jest od chwili powołania Zwierzchnictwa Narodowego w Polsce.

Co wyróżnia Wasz zakon od innych?

- Szczególnym wyróżnikiem Zakonu Rycerskiego Świętego Grobu Bożego w Jerozolimie jest fakt, że zakon ten jest umocowany w strukturze Kościoła powszechnego: podlega jurysdykcji kościelnej i jako zakon rycerski jest papieskim stowarzyszeniem osób świeckich i duchownych. Tylko dwa zakony rycerskie na świecie są uznawane przez Stolicę Apostolską, jest to właśnie Zakon Rycerski Świętego Grobu Bożego w Jerozolimie (OESSH) oraz suwerenny Zakon Świętego Jana Jerozolimskiego, zwany Zakonem Maltańskim.

Jak przedstawia się struktura i stan zakonu w Polsce?

- Na czele Światowego Zakonu Bożogrobców stoi Kardynał Wielki Mistrz, który sprawuje ten urząd w imieniu Ojca Świętego. W skład Wielkiego Magisterium wchodzą następujące osoby: wielki przeor – patriarcha Jerozolimy, gubernator generalny, zwierzchnik generalny, asesor, kanclerz, oraz członkowie Wielkiego Magisterium. Siedziba zakonu mieści się w Rzymie.

W Polsce w 1995 r. zostało powołane Zwierzchnictwo Narodowe OESSH. Na jego czele stoi zwierzchnik oraz Rada Zwierzchnictwa. W skład Rady wchodzą: wielki przeor, kanclerz, sekretarz, skarbnik, ceremoniarze - kościelny i świecki oraz trzech radców. Siedziba Zwierzchnictwa Zakonu w Polsce mieści się w Miechowie. Liczy ono obecnie 240 kawalerów i dam. Około 25 proc. stanowią osoby duchowne, 25 proc. damy, a pozostałe 50 proc. kawalerowie.

Czy to prawda, że Wasz zakon ma charakter elitarny? Kto może zostać jego członkiem i w jaki sposób to się dokonuje?

- Zakon jest wspólnotą w pewnym sensie elitarną. Elitarność tę należy rozumieć w odniesieniu do wymagań jakie są stawiane kandydatom, którzy pragną doń wstąpić.

Zgodnie z naszą konstytucją kandydaci do zakonu muszą odznaczać się nieskazitelną postawą religijną, wykazać się aktywnością w życiu Kościoła katolickiego oraz być gotowymi do podjęcia pracy na rzecz chrześcijan w Ziemi Świętej.

Procedura naboru kandydatów odbywa się na zasadzie kooptacji, czyli zaproszenia na podstawie uzyskanych rekomendacji od już aktywnych członków zakonu.

Jakie zasługi mieli bożogrobcy w historii dla rozwoju kultu Męki Pańskiej?

- Bożogrobcy, to jest Kanonicy Regularni Stróże Grobu Bożego, zwani w Polsce również miechowitami (od nazwy głównej siedziby zakonu, jaką był Miechów), odegrali podstawową rolę jako krzewiciele kultu Grobu Bożego.

To z ich inicjatywy powstał zwyczaj budowania Grobów Pańskich, a także uroczyste celebrowanie Liturgii Wielkiego Tygodnia. Misteria Męki Pańskiej rozprzestrzeniły się na teren całej Polski.

Tradycja przeżywania Triduum Paschalnego Polsce z całą pewnością wywodzi się z pracy duszpasterskiej bożogrobców. W Miechowie, w Przeworsku i w bardzo wielu miejscach w Polsce, które chlubią się wielowiekową pracą kanoników miechowskich, liturgia Wielkiego Tygodnia przeżywana jest szczególnie uroczyście.

W Wielkim Tygodniu nasze myśli kierują się ku Jerozolimie, gdzie umarł i zmartwychwstał nasz Zbawiciel. Czy członkowie Zakonu w jakiś szczególny sposób biorą udział w obchodach Wielkiego Tygodnia?

- Kawalerowie i damy biorą udział w Liturgii Triduum Paschalnego oraz w uroczystościach Wielkiej Niedzieli Zmartwychwstania Pańskiego w strojach zakonnych. Przywilej noszenia insygniów i strojów zakonnych jest ściśle określony w regulaminie zakonu.

Przywilej używania strojów zakonnych ogranicza się wyłącznie do przestrzeni liturgicznej oraz takich wydarzeń jak: Uroczystość Bożego Ciała, Podwyższenia Krzyża Świętego oraz właśnie Triduum Paschalnego i Zmartwychwstania Pańskiego.

Jak doszło do reaktywacji zakonu w Polsce? Jaką rolę odegrał w tym niedawno zmarły kardynał Józef Glemp?

- Na przestrzeni wieków były liczne przykłady, kiedy to przedstawiciele polskich rodów rycerskich przyjmowali od patriarchów w Jerozolimie insygnia i płaszcze rycerskie stając się członkami Zakonu Rycerskiego Świętego Grobu Bożego w Jerozolimie. Po odnowieniu zakonu w wieku XIX nie było warunków do powołania Zwierzchnictwa Narodowego, bo Polski nie było na mapie ówczesnej Europy. W krótkim okresie po odzyskaniu niepodległości podjęto próby ustanowienia zwierzchnictwa, jednak wybuch II wojny światowej przekreślił te starania.

Dopiero po przemianach ustrojowych po 1989 roku, można było stosowne działania. Dzięki osobistemu zaangażowaniu śp. Księdza Prymasa kard. Józefa Glempa i ks. prał. Andrzeja Dziuby doszło do ustanowienia w Polsce Zwierzchnictwa Narodowego. Kard. Glemp w 1995 r. przyjął urząd Wielkiego Przeora Polskiego Zwierzchnictwa i sprawował ten urząd nieprzerwanie, aż do śmierci.

W jaki sposób wierni w Polsce mogą wesprzeć Wasza działalność?

- W pracy zakonnej na rzecz Ziemi Świętej i Patriarchatu Łacińskiego liczymy na szerokie wsparcie polskich katolików. Pielgrzymki naszych rodaków do ojczyzny Chrystusa odbywają się w sposób ciągły i regularny. Los chrześcijan tam żyjących jest przedmiotem serdecznego zainteresowania wielu Polaków. Rok Wiary, który obecnie przeżywamy jest okresem szczególnie sprzyjającym do podjęcia trudu pielgrzymowania i tym samym materialnego wsparcia naszych braci chrześcijan żyjących w Ojczyźnie Chrystusa.

Rozmawiał Grzegorz Polak

Zakon Rycerski Grobu Bożego w Jerozolimie, zwany popularnie bożogrobcami (w Polsce także miechowitami), powstał w 1099 r. w Jerozolimie, by bronić grobu Chrystusa i opiekować się pielgrzymami przybywającymi do Ziemi Świętej. Do Polski sprowadził bożogrobców w 1163 r. rycerz Jaksa z Miechowa, po powrocie z pielgrzymki do Ziemi Świętej. W poczet prężnie rozwijającego się zakonu zapisywali się władcy Polski, biskupi i członkowie wielkich rodów. W 1819 r., podczas rozbiorów, zakon w Polsce został skasowany. Odrodził się u nas w 1995 r.

Obecnie zakon jest stowarzyszeniem duchownych i świeckich, nie związanych ślubami zakonnymi. Działa w 40 krajach. Bożogrobcy zajmują się działalnością charytatywną. Aktywnie wspierają katolików w Ziemi Świętej, np. dotują w ok. 50 proc. zwyczajny budżet patriarchy łacińskiego Jerozolimy. Utrzymują i prowadzą w Ziemi Świętej blisko 100 szkół podstawowych i zawodowych. W Polsce zakon liczy 240 członków.