Islamska chusta znowu dzieli Turków

Ich opinie podzielił jednak Europejski Trybunał Praw Człowieka, który w 1999 r. odrzucił skargę studentki usuniętej z uniwersytetu za noszenie chusty. Trybunał uznał, że zakaz jest zgodny z konstytucją oraz sprzyja utrzymaniu porządku społecznego i przeciwdziała uprzywilejowaniu jakiejkolwiek religii. Słowem, że zakaz chust (nieobejmujący uczelni prywatnych) to nie kwestia swobody wyznania czy wolności osobistej, lecz uprawnione narzędzie walki z zagrożeniem dla demokratycznego porządku. Za tym stanowiskiem są mocne argumenty. Wśród tych, którzy walczą o prawo do noszenia chusty, są także ludzie popierający nacjonalistyczny lub islamski terroryzm, który w Turcji w ostatnich latach krwawo dochodził do głosu. Uzasadnione są też obawy tych, którzy twierdzą, że gdyby zalegalizować chusty, presja, by je nosić, mogłaby się okazać większym zagrożeniem dla indywidualnych swobód niż obecny zakaz. Gorzej, że bojowi sekularyści winni są zbrodni znacznie poważniejszych, z zamachami stanu na czele - a zakaz chust ogranicza nie tylko prawo do edukacji. Urzędniczkom państwowym, np. nauczycielkom, też nie wolno nosić chust i wiele z nich z tego powodu straciło pracę. Niektóre z nich doprowadziło to do paradoksalnego na pierwszy rzut oka upolitycznienia. "Czy reagowałam jako obywatelka na ucisk Kurdów albo lewicowców, albo demonstrantów wleczonych po ulicy przez policję, albo czy popierałam prawa homoseksualistów, których nie pochwalam?" - samokrytycznie pyta Hatice Guler, zwolniona nauczycielka religii islamskiej. Dyskryminacja, która ją dotknęła, sprawiła, że sama stała się bardziej wrażliwa na dyskryminację innych, nawet nielubianych. To klasyczna postawa liberalna, której popularności wśród islamistów należałoby sprzyjać. Tymczasem zagorzali obrońcy świeckości zdają się uważać, że wystarczy odgórnie orzec, co jest dozwolone, a co zakazane, a lud ma się do tego stosować. Tak właśnie sądzą generałowie - ale mułłowie też. Tymczasem kobiety w chustach ryzykują nie tylko pracę, ale też życie. W 2002 r. umierającą na raka 71-letnią Medinę Bircan klinika uniwersytecka w Stambule przyjęła wprawdzie, lecz następnie odmówiła jej pomocy ambulatoryjnej, gdyż w dowodzie osobistym miała zdjęcie w chuście. Nim jej syn zorientował się, że można elektronicznie usunąć chustę ze zdjęcia w jednym z pobliskich zakładów fotograficznych, starsza pani zmarła. Trudno o bardziej jaskrawy przykład dyskryminacji. Zaś popularność przerabiających zdjęcia zakładów fotograficznych pokazuje, że nie jest to odosobniony wypadek. Nowa konstytucja bez zakazu chusty zapewne przejdzie - AKP znajdzie w parlamencie sojuszników. Nie ona pierwsza zresztą usiłowała znieść ten zakaz - czyniła to już w latach 90. rządząca wówczas prawicowa i świecka Partia Ojczyźniana, lecz wojskowi i sądy zablokowały jej drogę. Jeśli świeccy liberałowie zmienią front i poprą tę zmianę - a są tego pierwsze sygnały - to pokażą, że bliżej im do pani Hatice Guler niż do generałów. Jeśli jednak, jak twierdzą dziś i rektorzy, i świecka opozycja - nadal uznawać będą, że taka zmiana byłaby kapitulacją przed islamskim fundamentalizmem, to trudno by się pani Guler dziwić, jeśli stwierdzi, że od generałów woli mułłów. A wówczas świeckie obawy staną się samopotwierdzającą się przepowiednią.