Kościół po 20 latach wolności

Socjologowie podkreślają, że wiara „dziedziczona” zastępowana jest coraz bardziej „wiarą z wyboru”. Generalnie rzecz biorąc, przykład Polski po 1989 r. obalił rozpowszechnioną w światowej socjologii tezę, że modernizacja społeczeństwa musi się wiązać ze znacznym spadkiem religijności.

Cechą charakterystyczną polskiej religijności jest jej trwałość - pomimo intensywnych przemian jakie dokonały się tu od 1989 roku. Istotnego spadku religijności Polaków nie spowodowało też włączenie kraju w struktury Unii Europejskiej, przed czym ostrzegało wiele środowisk.

Powołania kapłańskie

Polska – mimo spadku w ostatnich dwóch latach – wciąż, obok Ukrainy, ma najwyższą ilość powołań kapłańskich w Europie. Polska uchodzi od kilku dziesięcioleci za ewenement w skali europejskiej - mówi się nawet o polskiej „szkole powołań”. Na ich dużą liczbę największy wpływ miał wybór Polaka na Papieża w 1978 r. Lata 1978-87 były dekadą ogromnego, 40-procentowego wzrostu powołań. Po 1989 r liczba seminarzystów aż do 2007 r. zachowała dużą stabilność, z niewielkimi wahaniami w poszczególnych latach.

W 2007 r. nastąpił spadek o ok. 10 proc. w seminariach diecezjalnych, a na pierwszym roku o ok. 25 proc. Natomiast liczba alumnów w seminariach zakonnych utrzymywała się na tym samym poziomie - 1768 alumnów. Mniej kandydatek – również o 10 proc. - zgłosiło się do zakonów żeńskich. W 2008 r. po raz pierwszy spadła liczba seminarzystów w seminariach zakonnych, do 1554, z czego 288 na pierwszym roku. W tym samym roku odnotowano też ok. 15 procentowy spadek nowych kandydatek do zakonów żeńskich. Zmniejszyła się również liczba postulantek w zakonach żeńskich.

Zauważalny w ostatnich latach spadek powołań kapłańskich wynika z wielu przyczyn, zarówno zewnętrznych jak i wewnątrzkościelnych. Wśród pierwszych wymienić należy pogłębiający się niż demograficzny czy emigrację młodych, natomiast wśród drugich spadek religijności wśród młodzieży czy tracący na atrakcyjności wizerunek życia kapłańskiego bądź zakonnego. Kwestia ta winna być przedmiotem poważnej refleksji dla wielu gremiów kościelnych.

Tradycyjnym zapleczem powołań kapłańskich jest południowa Polska. W czołówce diecezji, które mogą poszczycić się największą liczbą alumnów nadal znajdują się: tarnowska (233 kleryków), katowicka (174), przemyska (158), krakowska (148) i lubelska (138) choć i w tych seminariach – za wyjątkiem Tarnowa i Krakowa – odnotowano również niewielki spadek liczby kandydatów. Na kolejnym miejscu usytuowało się seminarium duchowne w Warszawie (128). Dane za 2008 r.

Do najmniejszych seminariów duchownych w Polsce należą: WSD w Łowiczu, gdzie do kapłaństwa przygotowuje się zaledwie 32 alumnów, w tym 1 na I roku, oraz seminaria w Drohiczynie (38 alumnów, 7 na I roku) i Elblągu (48 alumnów, 11 na I roku). W 2008 r. nie było nowych kandydatów do kapłaństwa w ordynariacie polowym.

Tak duża – pomimo tendencji spadkowych - liczba duchowieństwa, seminarzystów i neoprezbiterów sprawia, że Kościół katolicki w Polsce jest jednym z „najmłodszych” Kościołów lokalnych w Europie, a średnia wieku przeciętnego kapłana waha się między 45 a 50 lat.