Skansen?

Posiady przy góralskim stole. Na nim między innymi sapka. Czyli potrawa kiedyś spożywana niemal każdego dnia. Zwłaszcza na przednówku. Dziś regionalny rarytas. Goście zachwyceni jej smakiem. Gazda głośno myśli: ciekaw jestem, czy byliby tak zachwyceni nie mając nic innego w gębie przez kilka tygodni, a nawet miesięcy. Dziś rarytas, ale przed laty sapka oznaczała biedę.  

W sąsiedniej gminie jest znany kujawski skansen. W nim dwór, ale i chłopska chata. W sezonie letnim sporo odwiedzających. Ilu z nich chciałoby w takich warunkach żyć i pracować?

Zresztą nie tylko skansen. Obserwuję od lat przyjeżdżających do Skrzynek  gości. Wielu z nich ma tu swoje domki letniskowe. Często słyszę o odpoczynku na łonie natury. Hm, asfaltowe uliczki, polbruk, gaz, energia elektryczna, ciepła woda osobno, zimna osobno. Lodówki, telewizory, Internet. Cywilizacja na całego. Tyle że w leśnym pejzażu, niedaleko jeziora. Miasto na inny sposób. Niewiele mające wspólnego z tak zwanym życiem w zgodzie z naturą.

Rozmowa ze znajomym architektem przy okazji tworzenia w pewnej diecezji muzeum. Zrozumienie dla inicjatywy, ale i wewnętrzny bunt. W ekspozycji przewidziano miejsce dla zabytkowych kielichów, monstrancji relikwiarzy. Przez wieki służyły kultowi. Dla mojego rozmówcy przeniesienie ich do muzeum, zabranie z naturalnego, liturgicznego środowiska, jest smutnym znakiem traktowania wiary w kategoriach przeszłości. Czegoś, co było. Zabytki być może wzbudzają zachwyt. Ale nie kształtują już relacji z Bogiem.

Kościół od samego początku żyje w napięciu pomiędzy wczoraj i dziś, początkiem i końcem, już i jeszcze nie, tajemnicą ujawnioną i jeszcze zakrytą. Co z tego wynika?

Przed kilkoma miesiącami Franciszek, przemawiając do muzyków kościelnych przestrzegał przed traktowaniem śpiewu liturgicznego w kategoriach czcigodnego muzeum. Z jednej strony troska o zachowanie tego, co wartościowe, z drugiej, poszukiwanie jak najpiękniejszych, współczesnych form. W podobnym duchu, tyle że o nowych rzeczywistościach kościelnych w Polsce, mówi w najnowszym numerze Gościa Niedzielnego Andrzej Sionek, czcigodne muzeum zamieniając na sklep z zabawkami, w którym każdy wybiera tylko to, co mu się podoba.

Dwa niebezpieczeństwa. Umieszczenie w muzeum pamiątek czegoś, co będąc integralną częścią kultu, formuje duchowość także dziś. Z drugiej upieranie się przy czymś, co powstało w duchowym i życiowym kontekście minionej epoki, a dziś „już nie działa”. Stąd troska o stare bukłaki ze starym wiem i nowe bukłaki z nowym winem. Owszem, stare jest lepsze. Ale – o czym nie zawsze pamiętamy – potrafi rozerwać nowe bukłaki. Pytanie na ile metafora jest czytelna dla pokolenia, spożywającego napoje z jednorazowych opakowań.

Nie zmarnować starego wina, ale i nie zamienić Kościoła w skansen, który co prawda zwiedza się z zainteresowaniem, ale nie chce się w nim żyć. Prawdopodobnie jest to najważniejsze wyzwanie czasu zmieniającej się epoki.