Wielu moich znajomych Rosjan, tak jak ja, obudziło się 24 lutego, jakbyśmy byli Niemcami, którzy nie klaszczą Hitlerowi – mówi Igor. Rozmawiamy kolejnego dnia wojny rosyjsko-ukraińskiej, mając świadomość, że każda godzina może zmienić perspektywę wydarzeń. – Niełatwo jest być Rosjaninem. Ale kiedy było łatwo? Po wybuchu wojny z Ukrainą poczułem, że powinienem wrócić do lektury niemieckich pisarzy antyfaszystów – Heinricha Bölla i Ericha Marii Remarque’a. Opisywali, jak czuli się tacy Niemcy podczas II wojny i po jej przegraniu. Wyobrażam sobie, że Rosjanie, którzy dożyją końca tej katastrofy, mogą doświadczać podobnego traktowania jak bohater eseju „W naszym kraju” Heinricha Bölla. Kiedy przyjeżdża do hotelu w Paryżu, dostaje w twarz od recepcjonisty. Nie dosłownie, ale czuje się poniżony, kiedy ten zagląda do jego paszportu i widząc, że jest Niemcem, patrzy na niego z niechęcią. Przypomniałem sobie ten fragment, kiedy 24 lutego musiałem skopiować w Warszawie moje dokumenty. Gdy podałem panu w okienku mój rosyjski paszport, momentalnie zesztywniał. My, Rosjanie, długo będziemy ponosić konsekwencje tego, co się stało.