Watykan o nielegalnych święceniach

Kanon 1392 KPK z 1983 r. przewiduje w tych wypadkach karę ekskomuniki wiążącej mocą samego prawa. Kwestia ta jest szczególnie aktualna w odniesieniu do Kościoła katolickiego w Chinach, gdzie władze usiłują święcić biskupów bez mandatu papieskiego. Warto zapoznać się z tym dokumentem.

Deklaracja Papieskiej Rady ds. Interpretacji Tekstów Prawnych na temat poprawnej interpretacji kanonu 1382 Kodeksu Prawa Kanonicznego.

W ostatnich dziesięcioleciach doszło w różnych krajach do święceń biskupich bez mandatu papieskiego. Zrywają one komunię z Biskupem Rzymu i naruszają w poważny sposób dyscyplinę kościelną. Jak przypomina II Sobór Watykański jeśli Następca Piotra odmawia lub zaprzecza wspólnocie apostolskiej, biskupi nie mogą objąć urzędu biskupiego (por. Lumen gentium, 24).

Ponieważ chodzi o kwestię dość ważną i delikatną, Stolica Apostolska zawsze przywiązywała do niej dużą uwagę, dokładając starań na wszelkie sposoby, aby nie miały miejsca nielegalne święcenia biskupie.

W tym kontekście Papieska Rada ds. Interpretacji Tekstów Prawnych podjęła dogłębne studium problematyki związanej z poprawną interpretacją kanonu 1382 Kodeksu Prawa Kanonicznego, ze szczególnym odniesieniem do odpowiedzialności kanonicznej osób wmieszanych w konsekrację biskupią bez koniecznego mandatu apostolskiego.

Owocem tego studium jest poniższa deklaracja.

1. Poproszono Papieską Radę ds. Interpretacji Tekstów Prawnych o wyjaśnienie pewnych szczegółów dotyczących prawidłowego stosowania kanonu 1382 KPK, w szczególności w odniesieniu do odpowiedzialności osób zaangażowanych w konsekrację biskupią bez koniecznego mandatu apostolskiego. Kwestia jako taka nie budzi wątpliwości prawnych samych w sobie, ale wymaga tylko kilku objaśnień przydatnych do odpowiedniego poznania najważniejszych punktów normy karnej oraz sposobu w jaki powinna być on zastosowana do konkretnych przypadków, uwzględniając sytuację osobistą osób biorących udział w popełnieniu przestępstwa.

2. Jak wiadomo kan. 1321 określa przestępstwo jako zewnętrzne przekroczenie ustawy lub nakazu, ciężko poczytalne na skutek winy umyślnej lub nieumyślnej. Kanon dodaje, że gdy nastąpiło przekroczenie zewnętrzne, domniemywa się poczytalność, chyba że okazało by się co innego (kan. 1321 § 3). Aby doszło do przestępstwa wystarczy, że sprawca wie, iż łamie prawo kanoniczne; nie jest konieczne, aby wiedział, że do prawa kanonicznego dołączona jest kara. Kan. 1382 KPK każe karą ekskomuniki latae sententiae zarezerwowaną Stolicy Apostolskiej biskupa, który bez mandatu papieskiego konsekruje kogoś na biskupa i tych, którzy w ten sposób przyjmują święcenia biskupie. Przestępstwo takie narusza naukę katolicką potwierdzoną między innymi w konstytucji dogmatycznej Lumen Gentium, nn. 22 i 24 oraz dekrecie Christus Dominus nr 20 i przyjętą w KPK 377 § 1: „Papież mianuje biskupów w sposób nieskrępowany albo zatwierdza wybranych zgodnie z prawem” oraz w kan. 1013 KPK: „Żaden biskup nie może konsekrować na biskupa, jeśli wpierw nie upewni się o papieskim zleceniu”. Kan. 1382 KPK jest nade wszystko normą dyscyplinarna Kościoła, która jak podkreśla kan. 11 KPK, odnosi się tylko do ochrzczonych w Kościele katolickim albo tych, którzy już zostali do niego przyjęci. Ponadto odpowiada przestępstwu scharakteryzowanemu w kanonie 1459 § 2 Kodeksu Kanonów Kościołów Wschodnich, choć w tradycji karnej tych Kościołów nie ma sankcji latae sententiae. Z tego względu ta sama kara jest nakładana ferendae sententiae.

3. Przestępstwo określone w kan. 1382 KPK popełnia biskup, który konsekruje jak i konsekrowany duchowny. Ponadto, biorąc pod uwagę, że w obrzędzie święceń biskupich uczestniczy zazwyczaj więcej biskupów, ci którzy podejmują zadanie współkonsekrujących, to znaczy nakładają ręce i recytują modlitwę konsekracji podczas święceń (patrz Caeremoniale Episcoporum nn. 582 i 584), są współsprawcami przestępstwa i w związku z tym również podlegają sankcji karnej. Taka interpretacja znajduje potwierdzenie w tradycji Kościoła i jego najnowszej praktyce.

4. Jeśli natomiast chodzi o ukaranie przestępstwa, kara ekskomuniki przewidziana przez kanon 1382 KPK związana jest z ogólnymi wymaganiami prawa kanonicznego, ponieważ pociąga za sobą karę latae sententiae rzeczywiście i z całą pewnością. Jak wiadomo, oprócz ogólnych sankcji karnych ferendae sententiae, nałożonych przez uprawnioną władzę za pośrednictwem wyroku lub dekretu, wieńczących odpowiednie postępowanie w ustroju kanonicznym istnieją również tak zwane kary latae sententiae, które nie są zależne od zewnętrznego sędziego, który je nakłada, ale wyłączenie od popełnienia przestępstwa, za wyjątkiem tego co nakazano w kan. 1324 § 3. Ten ostatni zwalnia od określonej kary latae sententiae, jeśli zaistnieją okoliczności, które zgodnie z § 1 tego samego kanonu, choć nie wykluczają kary jako takiej, to jednak ją łagodzą. Kanon 1324 § 3, faktycznie stanowi, że sprawca nie zaciąga kary latae sententiae, jeśli zachodzi jedna z okoliczności wymienionych w kan. 1324 § 1. Dlatego każda osoba, w przypadku święceń biskupich bez mandatu papieskiego, jest rozpatrywana indywidualnie, według jej sytuacji osobistej w odniesieniu do zaciągnięcia kary ekskomuniki latae sententiae zarezerwowanej Stolicy Apostolskiej. Wspomniane okoliczności osobiste mogą być bardzo różne, a w niektórych przypadkach mogą stanowić okoliczności łagodzące przewidziane przez prawo.